12 yultuz

hörmetlik radiyo anglighuchilar! «chünki...» namliq programmimizning bu heptilik sanida, nezirimizni asmangha toghrilap, yultuzlar heqqide parang salimiz. asmandiki jisimlarning herikitining insanlarning xaraktéri we hayatigha ünümlük tesir körsitidighanliqigha dair munejjimlerning sözlirige qarap yürmey, udul 12 yultuz heqqide toxtilimiz. programmimizni «12 yultuz bar, chünki...» déyish bilen bashlaymiz. qéni undaqta diqqitinglar sehipimizde bolsun!

**** ****** ***** ****

kök yüzi bilingen deslepki dewrlerdin tartipla adem ewlatlirining diqqitini qozghap kelmekte. aqar yultuzlar, yoruqluq we hararet bexsh étidighan quyash, kündüzi ghayib bolup, kéchide peyda bolidigha ay... insanlarda heyranliq bilen birge qorqunchlarnimu peyda qilghan. bu samawi heriketlerning seweblirining bilinmesliki bilen insanlarning tesewwur küchi birliship, epsanilerning asasini teshkil qilidighan hékayiler meydangha kelgen. simwolluq uslubta kainatning shekillinishi yaki tarixi weqelerni teswirleydighan epsanilerge melum mezgildin kéyin heqiqettek muamile qilinishqa bashlanghan we samawi jisimlarning herikiti tarixni yétekleydighan amillar qatarigha kirgüzülgen.

héchqandaq közitish asasi bolmighan astronomiyeni bir chetke qayrip qoysaqmu 12 yultuzning mewjutluqi heqqide ilmiy nuqtidin söz échishqa bolidu. möcheldiki on ikki yultuz türkümi <burch> dep atilidu. bu möchel yil boyi sama dairisini késip ötidighan yolini bildüridighan ay sharining shimali we jenubida texminen 8 gradusluq egme shekillik rayonini körsitidu. uningdin bashqa yene möchel guruppisidiki ay shari we eng yoruq seyyarilerni yersharidin körgili bolidu. möchel ay sharini boylap her biri 30 gradusluq liniyeni öz ichige aldighan 12 teng parchigha bölinidu.  

sheher chirighi bolmighan mezgillerde yersharimizdin köz bilen éniq körgili bolidighan bu yultuz türkümi insanlarning tesewwur küchi bilen her xil janliqlargha oxshtilip isimlar qoyulghan idi.  qochqar, öküz, jémine, rak, shir, bashaq, taraza, chayan, ya, longqa we béliq dep isimlar qoyulghan idi. <qoyash bu on ikki yultuz arisida texminen bir ay nöwet bilen heriket qilidu> dégen qarashqa binaen shu aylarda tughulghan kishiler shu yultuzgha mensup qilinidu. 

alem hadisisi bolghan yultuz türkümi, medeniyet tarixi boyiche kelgüsidin xewer béridighan obyékt dep qarilip keldi. qedimki dewrlerde saraylarda bu ishqa teynlengen munejjimler bolghan bolsa, bügünki zamaniwi medeniyette bu wezipini yelkisige éliwalghan nurghun kishiler, ammiwi uchur alaqe wastilirida we ijtimaiy taratqularda bu heqte söz qilip yürmekte.  biz yultuz türkümining insanning xaraktér alahidilikini belgilesh iqtidari bar yaki yoqliqini silerning qarishinglargha tashlap qoyup, siler bilen mushu yerde xoshlashmaqchimiz.

programma guruppa ezayimiz nurettin chetin we alper beshege wakaleten, men diktor kamiljan kashgheriy hemminglargha xushalliq shundaqla uchur we bilimge tolghan künlerni tileymen. xeyr xosh!