hidrolik (su éléktir) énérgiyesining ehmiyiti

türkiye awazi radiyosi: türkiye 2023-yili tok ishlepchiqirishning %36.3ni kömürdin, %21.4ni éléktir istansiliridin paydilinip tebiiy gazdin, %10.4ini shamaldin, %5.7ini quyash énérgiyesidin, %3.4ini yer issiqliqi énérgiyesi menbeliridin  hasil qildi. türkiye omumiy tokining üchtin birini, bashqiche éytqanda 32400 mégawatliq qismini su éléktir istansiliridin paydilinip hasil qilidu.

yerlik shundaqla pakiz tok ishlepchiqirish usuli bolghan su éléktir istansisiliri énérgiye ishlepchiqirish jeryanida héchqandaq qalduq madda we karbon qoyup bérishni keltürüp chiqarmaydu hemde döletning tok éhtiyajini qandurushqa zor töhpe qoshidu.

2002-yildin buyan yüsüfeli tosmisi we su éléktir istansisi, ilisu tosmisi we su éléktir istansisi, deriner tosmisi we su éléktir istansisi, ermenek tosmisi we su éléktir istansisi qatarliq dunya miqyasidiki muhim qurulushlarni öz ichige alghan 650 ge yéqin su éléktir istansisi ishqa kirishtürüldi.

2000-yillarning béshida 45 milyard kilowat saet bolghan yilliq su éléktir ishlepchiqirish iqtidari, nöwette texminen 120 milyard kilowat saetke yetti. shundaq qilip, türkiyediki her üch lampining biri su éléktir istansisida ishlepchiqirilghan éléktir énérgiyesi bilen yorushqa bashlidi.

su éléktir istansilirini kéngeytishtiki meqset bayliqtin eng ünümlük shekilde paydilinip, «énérgiyede toluq musteqil türkiye berpa qilish» dep békitildi.

yüsüfeli tosmisi we su éléktir istansisi 275 métir égizliki bilen türkiyediki eng égiz, dunyaning shu türdiki 5-égiz tosmisi dégen unwagha ige. bu tür yilliq otturiche 1 milyard 900 milyon kilowat saetlik tok ishlepchiqirish iqtidari bilen, antalya chongluqidiki bir sheherning nopusigha teng kélidighan 2 milyon 500 ming kishining tok éhtiyajini qanduralaydu.

ilisu tosmisi we su éléktir istansisi  sighimi jehette atatürk, qaraqaya we keban tosmiliridin qalsa türkiyening 4-chong éléktir istansisi, su miqdari jehette türkiyening 2-chong tosmisi hésablinidu. ilisu tosmisining égizliki 135 métir, toldurush miqdari 24 milyon kub métir, eng chongqur qismi 2 ming 327 métir bolup, gewde uzunluqi we béton yüzi jehette dunyadiki eng chong qurulushtur.

2020-yili 19-may tunji tok ishlepchiqirishini bashlighan, 2020-yili 23-dékabirgha kelgende, toluq ishlepchiqirishqa kirishtürülgen bu eslihe, bügünge qeder 8 milyard kilowat tok ishlepchiqirip, dölet iqtisadigha texminen 23 milyard lira töhpe qoshti.

deriner tosmisi we su éléktir istansisi 249 métirliq égizliki bilen yüsüfelidin qalsila türkiyening 2-égiz tosmisi bolup, 670 mégawatlik ishlepchiqirish sighimi bilen her yili ottura hésab bilen 2 milyard 118 milyon kilowat saet tok ishlepchiqiralaydu.

su éléktir énérgiyesi sighimchanliqi ret tertipide, türkiye 32 gégawatliq ishlepchiqirish iqtidari bilen dunya boyiche 9-orunda, yawropada 2-orunda turidu. xitay 415 ming mégawat bilen birinchi orunda, biraziliye 110 ming mégawat bilen ikkinchi orunda, amérika 102 ming mégawat bilen üchinchi orunda turidu.

türkiyening tosma sélinmiliri tok ishlepchiqirish nuqtisidin intayin muhim, emma enqerening tosma qurulushigha ehmiyet bérishidiki birdinbir seweb bu emes. türkiyening kishi béshigha toghra kélidighan su miqdari nezerge élinghinida, uni su bésimigha giriptar bir dölet déyishke bolidu. mölcherge qarighanda, türkiyede kishi béshigha toghra kélidighan su miqdari nöwette  1519 kub métir bolup, 2030-yiligha barghanda nopusi 100 milyongha yétishi mölcherliniwatqan türkiyede kishi béshigha toghra kélidighan su miqdari  1100 kub métirgha chüshüp qélishi, türkiye su jehette namrat döletlerning birige aylinip qélishi mumkin. shu wejidin, sudin ünümlük paydilinish üchün intayin muhim türler yolgha qoyulmaqta.