qizil derya

türkiyening eng uzun deryasining 10 sheherdin ötüp déngizgha quyulidighanliqini bilemsiz?

uzunluqi 1335 kilométir kélidighan qizil derya, türkiyening eng uzun deryasi bolup, 10 sheherdin ötüp déngizgha quyulidu. qizil derya siwas wilayiti chégraliri ichidiki 3000 métir égizliktin bashlinip, qeyseri, newshehir, qirshehir, qiriqqale, enqere, chanqiri, chorum, sinop we samsun qatarliq wilayetlerdin ötidu, hemde bu wilayetlerning su  éhtiyajini qamdap, qaradéngizgha quyulidu.

süyining renggi tüpeyli nami shundaq atalghan qizil derya, qedimki dewrlerdin bashlap anadoluda qurulghan nurghun medeniyetlerge sahibxaniliq qilghan. shu wejidin, bu deryaning boylirida tarixning her bir dewrige ait tash qebriler, qeleler we köwrüklerge oxshash tarixiy izlar közge chéliqidu.

qizil derya qaradéngizgha quyulidighan sahede 56 ming géktar kélidighan délta bar bolup, bu délta türkiye boyiche eng muhim suluq sahelerdin biri hésablinidu. chong - kichik nurghun köller jaylashqan qizil derya déltasi, janliqlarning köp xilliqi jehette nahayiti zor ehmiyetke ige. 355 xil ösümlük yashaydighan bu délta, az uchraydighan ösümlük türlirige ige bolush jehettinmu diqqqet qozghaydu. bu sahede bayqalghan ösümlük türliri ichide toqquzi yoqilish girdabigha bérip qalghan.

dunyagha dangliq suluq yer bolghan qizil derya déltasi rayonidiki tuzluq köller, sazliqlar, qirghaq barxanliri su qushlirining ozuqlinishi we uwa yasishi üchünmu ularni muwapiq muhit bilen teminleydu. shunga, bu délta qushlarni küzetküchiler we fotograflar üchün jennettek makan hésablinidu. türkiyede bügünge qeder éniqlanghan 465 qush türining 358 i mezkur déltada bayqalghan.

qizil derya ékologiyelik ehmiyitidin sirt yene, üstige sélinghan 12tosma we su éléktr istansisi sewebidin türkiyening énérgiye ishlepchiqirishida intayin muhim derya hésablinidu.