қизил дәрйа

түркийәниң әң узун дәрйасиниң 10 шәһәрдин өтүп деңизға қуйулидиғанлиқини биләмсиз?

узунлуқи 1335 километир келидиған қизил дәрйа, түркийәниң әң узун дәрйаси болуп, 10 шәһәрдин өтүп деңизға қуйулиду. қизил дәрйа сивас вилайити чегралири ичидики 3000 метир егизликтин башлинип, қәйсәри, нәвшәһир, қиршәһир, қириққалә, әнқәрә, чанқири, чорум, синоп вә самсун қатарлиқ вилайәтләрдин өтиду, һәмдә бу вилайәтләрниң су  еһтийаҗини қамдап, қарадеңизға қуйулиду.

сүйиниң рәңги түпәйли нами шундақ аталған қизил дәрйа, қәдимки дәврләрдин башлап анадолуда қурулған нурғун мәдәнийәтләргә саһибханилиқ қилған. шу вәҗидин, бу дәрйаниң бойлирида тарихниң һәр бир дәвригә аит таш қәбриләр, қәләләр вә көврүкләргә охшаш тарихий излар көзгә челиқиду.

қизил дәрйа қарадеңизға қуйулидиған саһәдә 56 миң гектар келидиған делта бар болуп, бу делта түркийә бойичә әң муһим сулуқ саһәләрдин бири һесаблиниду. чоң - кичик нурғун көлләр җайлашқан қизил дәрйа делтаси, җанлиқларниң көп хиллиқи җәһәттә наһайити зор әһмийәткә игә. 355 хил өсүмлүк йашайдиған бу делта, аз учрайдиған өсүмлүк түрлиригә игә болуш җәһәттинму диқққәт қозғайду. бу саһәдә байқалған өсүмлүк түрлири ичидә тоққузи йоқилиш гирдабиға берип қалған.

дунйаға даңлиқ сулуқ йәр болған қизил дәрйа делтаси районидики тузлуқ көлләр, сазлиқлар, қирғақ барханлири су қушлириниң озуқлиниши вә ува йасиши үчүнму уларни мувапиқ муһит билән тәминләйду. шуңа, бу делта қушларни күзәткүчиләр вә фотографлар үчүн җәннәттәк макан һесаблиниду. түркийәдә бүгүнгә қәдәр ениқланған 465 қуш түриниң 358 и мәзкур делтада байқалған.

қизил дәрйа екологийәлик әһмийитидин сирт йәнә, үстигә селинған 12тосма вә су електр истансиси сәвәбидин түркийәниң енергийә ишләпчиқиришида интайин муһим дәрйа һесаблиниду.