beden éghirliqi ziyade éship kétish we ten salametlikimiz

(doktor mehmet uchar)

beden éghirliqimizning ziyade éship kétishi biz bilmisekmu salametlikke tehdit salidighan amillarning biri. beden éghirliqining heddidin ziyade éship kétishi sémizlikni keltürüp chiqiridu. jümlidin yürek we qan tomur késellikliridin tartip diyabétqiche nurghun késelliklerni keltürüp chiqiridu.

eger uzuqluq bilen birlikte qobul qilinghan énérgiye adem bedinige kirgendin kéyin éritilmise, yagh toqulmisi süpitide yighilip, sémizlikni keltürüp chiqiridu.

beden éghirliqining ziyade éship kétishining ziyini

beden éghirliqining ziyade éship kétishi/ sémizlikning ziyini töwendikiche:

• heriketlendürgüch küchning kemchilliki,
• boghum bolupmu  tiz aghriqliri,
• yanpash aghriqi,
• omurtqa aghriqi,
• bel aghriqi,
• dawamliq harghin, charchash halitide turush,
• azghine yol mangghan yaki heriket qilghanda dem siqilish, hasirash,
• pelempeydin chiqish teslishish,
• yügürelmeslik ,
• téz méngish qiyinlishish,
• heddidin ziyade chong kiyimlerni kiyish,
• yash bolsimu yéshidin chong körünüsh.

sémizlikni keltürüp chiqiridighan sewebler

sémizlikni keltürüp chiqiridighan sewebler nahayiti köp. mesilen:

• heriketszlik we adem bedinining éritish iqtidaridin artuq kaloriye istémal qilish,

• irsiyet xahishi,

·  insulin qarshiliqi késili,

·bésim

• hormon qalaymiqanlishish (ösüsh hormuni, qalqansiman bez, ménge asti bézi we börek üsti bézi mesililiri),

• héssiyatqa bérilip kétish qatarliq sewebler.

semrip ketmeslik üchün töwendiki tedbirlerni qollansingiz bolidu:

• kechlik tamaqni bek kech yémeslik,

• heriketlik bolush we chéniqish,

• teyyar yémekliklerdin yiraq turush,

· karbon su birikmisi we mayliq yémekliklerni köp istémal qilmasliq.

uxlash aditi

beden éghirliqining éship kétishini qozghatquchi eng chong amillardin biri shek - shübhisiz halda tertipsiz we saghlam bolmighan uxlash aditidur. quramigha yetken bir ademning her küni ottura hésab bilen 6-8 saet saghlam uxlashqa éhtiyaji bar. bedenning aram élishi we özini yéngilishi üchün qimmetlik bolghan uyqu yéterlik yaki saghlam bolmighanda, métabolizm nisbiti töwenlep, semrip kétish mayilliqi peyda bolidu.

saghlam we tengpung uzuqlining

saghlam we tengpung ozuqlinishni xalaydighan kishiler künige 2-3 qétim süt we süt mehsulatliri, 7-8 qétim köktat we méwe-chiwe, 1-2 parche nandin sirt yene, künige 1-2 qétim danliq ziraet guruppisidiki uzuqluqlarni, 2-3 qétim gösh, toxu yaki béliq, heptide 2-3 kün purchaq türidiki yémekliklerni, 2-3 kün béliq istémal qilish arqiliq  saghlam we tengpung ozuqlansa bolidu.

jismaniy heriket sewiyengizni östürüng

ozuqlinishtin bashqa, ten salametlikni asrash we beden sheklini qoghdashta kem bolsa bolmaydighan amillardin biri beden chéniqturushtur. gimnastika heriketliri, su üzüsh, piyade méngish yaki öyde élip barghili bolidighan addiy meshiqlerni bu meqsette tallashqa bolidu. hem saghlamliqni qoghdash, késelliklerning aldini élish, hemde beden éghirliqini kontrol qilish jehette heptide kem dégende 2-3 kün chéniqish we buni turmush usuligha aylandurushning ünümi intayin yuqiri.

tala terkibi yuqiri yémekliklerni tallang

tala maddisi eng yuqiri yémeklikler yéngi méwe – chiwiler, köktatlar, danliq mehsulatlar we qattiq postluq méwiler qatarliqlardur. bularni uzuqlinish tizimlikige kirgüzüsh arqiliq bedenning tala telipini toluq qandurghili bolidu.

witamin we minéral maddilargha bolghan éhtiyajingizni qandurung

witamin we minéral maddilargha bolghan éhtiyajni qandurush üchün, yéterlik miqdarda köktat, méwe-chéwe, künige bir qacha mayliq uruqlarni istémal qilishqa, kaltsiy menbesi bolghan süt we süt mehsulatlirini istémal qilishqa diqqet qilish kérek.

paydiliq baktériyelerni toluqlashqa ehmiyet béring

métabolizmni tézlitip, oruqlashni asanlashturidighan paydiliq baktériyeler eng köp yémeklikler qétiq, ayran (doghap), kéfir, pishlaq we chilighan köktat qatarliq uzuqluqlardur. shu wejidin, bu yémeklikler choqum ozuqlinish pilanigha kirgüzülüshi kérek.

suni köp iching

beden éghirliqini kontrol qilish üchün, her küni kem dégende 2-2.5 litir su ichishke diqqet qilish kérek. buningdin bashqa yene, méwe sherbiti, chay we ayran qatarliq suyuq ichimliklerni istémal qilish lazim.

saghlam ushshaq-chüshshek yémekliklerni tallang

beden éghirliqini kontrol qilishtiki eng chong tosalghulardin biri bolghan ziyanliq ushshaq-chüshshek yémekliklerning ornigha, xam orman yangiqi, badam, yangaq, quruq yel - yémish, yéngi we qurutulghan méwiler, noquttin yasalghan leblebi qatarliq saghlam ushshaq-chüshshek yémekliklerni muwapiq miqdarda istémal qilghanda hem uzuqlinish éhtiyajini qandurghili hemde kéreksiz énérgiye qobul qilishning aldini alghili bolidu.

 téz oruqlashqa urunmang

oruqlashni xalaydighan kishiler sewrchan we iradilik bolushi kérek, peqet oruqlashnila emes, saghlam usulda oruqlashnimu nishan qilishi kérek.