tibabetning simwoli yilan

türkiye awazi radiyosi: «chünki...» namliq programmimizning bu heptilik sanida, biz insanlarning kolléktip tesewwuridin barliqqa kelgen we hazirmu dunya miqyasida ishlitiliwatqan bir simwol heqqide toxtilimiz. bügünki künde köpinche qorqunchni we yirginshni qozghaydighan yilanning qandaqlarche dawalash wastisi bolghan tibabet ilmining simwoligha aylanghanliqi üstide toxtilimiz.

**** ****** ***** ****

insaniyetke munasiwetlik bayqashlarda bilingen tunji insanlar topidin étibaren haywan shekillirining turmushimizda bar bolup kelgenliki melum. tarixi 45 ming yil ilgirige tutishidighan we tunji bayqalghan resimlerdin buyan haywan resimliri insaniyet medeniyitining tayanch asasini teshkil qilip kéliwatidu, déyishkimu bolidu.  bayqilishi bilen insanlarning tarix qarishi pütünley özgerken we bundin 12 ming yil ilgiri sélinghan göbeklitepe yadikarliqlirida tépilghan epsanilerge qeder haywanlar hem tebiiy hayatni ortaqlishish, hem simwolluq ipadilesh üchün ishlitilidighan eng asasliq menbege aylanghan.

epsanilerni tebiiy weqelerdin shekillengen dések, bolupmu yirtquch we zeherlik haywanlardin kelgen qorqunch shundaqla insanning cheksiz tesewwurining birikishidin shekillengen dések mubalighe qilghan bolmaymiz. sewebi namelum weqelerni chüshendürüsh üchün tebiettin tashqiri küchlerge murajiet qilish bügünmu dawamliship kelmekte. bu küchlerni ipadileshte tarixtin buyan haywanlarning ishlitilip kéliniwatqanliqini bilimiz. gerche bügünki künde epsaniwi pérsonazhlar we simwollar eng gewdilik shekli bilen <pilanéta> dégen nam bilen uchrap tursimu, eslide kündilik turmushimizda biz téximu köp uchritidighan bir simwol bar bolup, u bolsimu barliq doxturxanilarda körülidighan yilan simwolidur.

*** *** *** *** **** ***** *****

hazir luwir muzéyida saqliniwatqan sümer padishahi birinchi gudéaning tash oymisida orun alghan ichimlik ​​rumkisi üstidiki bir-birige gireleshken halda teswirlengen ikki yilanning saghlamliq ilahi ninzizidagha simwolluq qilidighanliqi bilinidu. qedimkiy yunan we rim epsaniliridimu yilan tibabet ilahi dep qaralghan bolup, asklépiosning sémwoli hésablinatti. késellerge shipaliq ata qilghuchi asklépios astida yilan yögeshken bir hasa bilen teswirlinidu. buningdin bashqa yene, qedimkiy mésopotamiye we misir medeniyitidimu yilanlar saqiyish we shipa tipish bilen munasiwetlik ilahiy simwol süpitide uchraydu. yilanning tére tashlap yéngilinish alahidilikimu késelliktin qutulup yéngilinishni ipadileydighan mitafora süpitide qedimkiy tékistlerde öz ornini élip kelmekte.

yilanning mölcherligüsiz heriketliri we ejellik zehiri payda qilghan qorqunchning uni hörmetlinidighan, hetta uningdin shipani ümid qilidighan orungha kötürgen dep oylash xata bolmisa kérek. qedimkiy insanlarning bu xil pozitsiyesi bügünki künde bashqiche usulda turmushimizda dawamlashmaqta. yilan zehiri bügünki künde dora sanaiti sahesi paydilinidighan ximiyelik maddigha aylandi. sözimizning axirida, «farmakoloji» dorigerlik sözining asasi bolghan «farmakon» (farmakon) sözining qedimkiy yunan tilida «hem zeher, hem shipa» dégen menini bildüridighanliqini eskertimiz. 1959-yili xelqara tébbiy jemiyiti teripidin tibabetning simwoli süpitide qobul qilinghan hasigha yögeshken ikki yilan uqumining yuqiriqi weqeler bilen neqer özara gireliship ketkenlikini tilgha élish bilen pirogrammimzni mushu yerde axirilashturimiz.