pilanétalar ara seper riqabiti qaytidin bashlandi

türkiye awazi radiyosi: hemme ish nail armstrongning meshhur «tunji qedimi»din kéyin bashlandi. u heqiqetenmu uninggha nisbeten kichik, emma insaniyet üchün ghayet zor bir qedem idi. amérika alem qatnishi idarisi — nasa, aygha bésilghan u qedemdin kéyin yene 12 alem uchquchisini aygha qondurdi. bularning sayisida bizning sirtimizdiki ayighimiz tegken birdinbir pilanéta we uning arqa körünüshi heqqide uchurlargha ige bolduq...

elwette asan emes idi؛ nasa apollo pirogrammisi üchün texminen 280 milyard dollar serp qildi, pirogramma alte qétim tekrarlandi. amérikadiki baj tapshurghuchilar bu tetqiqatlarning yükini téximu uzun muddet kötürelmeydighanliqini bildürdi, aygha chiqish wezipisi uzun mezgil sükütke chümdi. emma, nöwette aygha chiqish türliri misli körülmigen derijide riqabet dewrige qedem qoydi. yéqinqi 10 yilda xususiylar igilikidiki alem boshluqi sahesi bilen shughullinidighan shirketlerning sani süret bilen köpeydi. bu sahediki SpaceX qatarliq shirketler, alem qatnishi tetqiqatining iqtisadiy yükini baj tapshurghuchilarning yelkisidin élishqa bashlidi. uningdin bashqa, alem boshluqining bir xil sayahet sahesi bolushqa bashlishimu, alem boshluqi tetqiqati üchün yéngi menbe yaritishqa bashlidi. qaytidin ishletkili bolidighan rakétalar bolsa, tennerxni zor derijide töwenletti. xulasilep éytqanda, pilanétlar ara sayahetning birinchi békiti bolghan aygha yétish, ilgirikige qarighanda xélila asan bolidighandek qilidu.

nöwettiki alem qatnishi riqabitige qarighanda, biz kelgüsi bir nechche yilda süniy hemrahqa qarap yolgha chiqqan bir köp alem kémisini körüshke bashlaydighandek turimiz. undaqta, alem boshluqi tetiqati insanlar üchün némishqa shunche muhim, süniy hemrahimiz biz üchün yéngi hayatliq makani berpa qilalamdu we biz u yerge yétip barghanda némilerni qilimiz?

nurghun döletler, bolupmu nasa, yawropa alem qatnishi idarisi we xitay kelgüsi 10 yilda alem uchquchilirini ay sharigha ewetishni pilanlimaqta. buningdiki hel qilghuch meqset, alem uchquchiliri yashiyalaydighan we xizmet qilalaydighan baza qurup, u arqiliq aldi bilen marsqa, andin yultuzlar ara sistémigha seper qilish üchün qarawulxana tesis qilish. chünki ay sharining jenubiy qutubida dep qariliwatqan su menbesi, alem uchquchilirigha nisbeten tépilghusiz bayliq. gerche hazirche ay sharining «dunyalashturulushi» we insanlarning yéngi makani bolushi mumkindek qilmisimu, emma u qisqa muddetlik sayahetler üchün bixeter portqa aylinishi mumkin.

ikkinchi chong nishan, elwette, bayliq kirizisini hel qilish. nopusning köpiyishi, énérgiye bayliqining aziyishi we urushlar bu kirizisni téximu chongqurlashturmaqta. pütkül dunya énérgiye kirizisi ichide turuwatqan hazirqidek sharaitta, ay sharida bayqalghan bir qisim éléméntlarning hem sanaet bayliqi bolushi, hem yéqilghu türi süpitide ishlitilishi ümid qilinmaqta.

yer sharidiki géliy 3, titan, pilatina, tömür, nikél we altun qatarliq minéral maddilar intayin muhim. héliyum-3 gazi yersharida intayin az uchraydu, emma ay sharida mol. bu gazni ilghar yadro biriktürüsh réaktorliri shundaqla saghlamliq saheside ishlitishke bolidu.

bizning kainatta yalghuz yaki emeslikimiz toghrisidiki soalgha téxi jawab bérilmidi. insaniyetning eng chong nishanlirining biri, shübhisizki, oxshimighan samanyolliridiki medeniyetler bilen alaqe ornitishtin ibaret.

insanlarning ay sharining yiraq teripidiki alemge munasiwetlik tonushini östüridighan radiyo téléskoplirini qurush pilanlanmaqta. bu rayondiki nurlar alem boshluqining yiraq jaylirini tetqiq qilish pursiti bilen teminleydu, dep qarilidu. elwette, ay shari tetqiqatining yene bir nishani, bu pilanétani bir sayahet merkizige aylandurush.

kelgüsi nechche on yilda, ay sharining bir sayahet orni bolushi arzu qilinmaqta. emeliyette, bir qisim alem qatnishi shirketliri alliburun soda paaliyiti üchün orun zakas qilishni bashlidi.

intérnét dunyasida aydin yer satidighanlarnimu uchritish mumkin. emma, birleshken döletler teshkilati kélishimige asasen, héchqandaq adem, organ yaki dölet ay sharida heq dewasi qilalmaydu. bu belgilimining qanchilik küchke ige bolidighanliqini ay sharidin kélidighan xewer belgileydu.