istanbul pethi qilinghanda ishlitilgen top
didem öztashbashi teripidin teyyarlanghan «biliwéling» namliq pirogrammimizning bügünki sanida «istanbul pethi qilinghanda ishlitilgen top» dégen témidiki uchurlarni siler bilen ortaqlishimiz.
türkiye awazi radiyosi xewiri: ottura esirdiki eng chong top (zembirek) osmanlilar teripidin istanbulni pethi qilish jeryanida ishlitilgenlikini anglighanmidingiz?
gerche miltiq dorisi we top 1453- yilghiche bolghan urushlarda ishlitilgen bolsimu, héchkim osmanlilargha oxshash bundaq chong qoralni shu dewrgiche sinap baqmighanidi. istanbul osmanli qoshuni teripidin qorshawgha élinghanda, wizantiyeliklerningmu sépillargha orunlashturulghan qara miltiq dorisi ishlitilidighan méxanizmliri bar idi, biraq bu qorallar hasil qilidighan silkinish yüzisidin sépil tamlirigha éghir ziyanlarni yetküzetti.
osmanli qoshunidiki topning uzunluqi 8 métir, diamétiri 75 santimétir bolup, éghirliqi 544 kilogram idi؛ uni toldurushqa üch saet waqit kétidighan bolghachqa, künige peqet besh – alte qétimla ot alalaytti. u shunchilik éghir idiki, u yasighan wéngriyelik urban u zembirekni ikki parche halitide qélipqa sélip yasighanidi. shunga, u öz dewrige nisbten intayin ilghar hésablinidighan burmilap chingitish sistémisi arqiliq birleshtürülgenidi. uning oqi tegken sépil tamlirini wizantiyelikler bir qanche hepte kéche – kündüz ishlep aran eslige keltüreleytti.
bu top istanbul pethi qilinip 354 yildin kéyin, yeni 1807-yilimu ishlitildi. chanaqqele boghuzidin zorluq bilen ötmekchi bolghan engliye paraxotlirigha bir qétim oq chiqirildi؛ hujumda éghir talapetke uchrighan paraxotlar chékinishke mejburlandi. 1870-yillargha kelgende sultan abduleziz bu topning 1464-yili yasalghan bir ülgisini inglizlargha hediye qildi. bu hediye hazirmu engliyediki fort nélson zembirekchi muzéyida körgezme qilinmaqta.
