türkiye-iran munasiwiti we reisining türkiye ziyariti

türkiye awazi radiyosi: iran pirézidénti ibrahim reisi bilen birlikte ministirlar we yuqiri derijilik byurokratlardin terkib tapqan chong bir heyet 2024-yili 24-yanwarda türkiyede ziyarette boldi. enqere-téhran munasiwiti eneniwi riqabet bilen hemkarliq otturisida dawamlishiwatqan shundaqla rayon mesilisi kéchiktürüshke qetiy bolmaydighan halette turghan bir peytte élip bérilghan mezkur ziyaret, ikki döletning ortaq mesililer we purset saheliri heqqide diyalogqa ochuq ikenlikini namayan qildi. reisining ziyariti eslide 2023-yilining deslepki aylirida pilan qilinghan, kéyin az dégende üch qétim kéchiktürülgen idi. eng axirqi qétimliq kéchiktürüsh kérmandiki térrorluq hujumi sewebidin bolghan idi. lékin, bu hujumdin uzun ötmeyla reisining enqerege kelgenliki iran terepning ziyaretke qanchilik ehmiyet bergenlikini körsitip béridu.

elwette, ikki terepning nurghun mesililerde pikir oxshimsliqliri bolsimu, yene nurghun mesililerde ortaq menpeetke ige ikenlikini bilimiz. bu xil ziyaretler mumkin qeder ortaq pozitsiyelerni köpeytip, kontrol qilghili bolidighan sewiyege chüshürüshni meqset qilidu. ziyarettin ilgiri iran taratqulirida chiqqan türkiyege qarita tenqidlerni tengpunglashturush üchün dölet taratqulirida ijabiy tehlillerning orun élishi we iran tashqi ishlar ministiri hüseyin emir abdullahyanning bir gézitte türkiye heqqide intayin ijabiy maqale élan qilishi, iran terepning ziyarettin kütülgen ünüm terepke qedemlerni tashlighanliqini ekis ettüridu.

türkiye-iran yuqiri derijilik hemkarliq kéngishining 8-qétimliq yighini échilghan bu ziyarette, iqtisad jehettiki muhim témilarning muzakire qilinghanliqi éniq. bolupmu, soda miqdarini ashurush üchün énérgiye, chégra rayonliridiki soda, tamozhna qanunliri we özara meblegh sélish qatarliq mesililer muzakire qiliniwatqandek qilidu. türkiye terepte, maliye we xezine ishliri ministiri mehmet shimshek, énérgiye we tebiiy bayliqlar ministiri alparslan bayraqtar, merkiziy banka bashliqi hafize ghaye erkanning bolushi, söhbetning iqtisad jehettiki muhimliqini körsitip béridu.

buningdin bashqa yene, rayon xaraktérlik mesililerningmu jenubiy kawkaz, pelestin, süriye, iraq, yemen we sherqiy aqdéngizni öz ichige alghan shekilde muzakire qilinghanliqi körülmekte. yene kélip, türkiye terepte tashqi ishlar ministiri xaqan fidan, ichki ishlar ministiri eli yerlikaya, dölet mudapie ministiri yashar güler we istixbarat idarisi bashliqi ibrahim kalinning bolushi rayon xaraktérlik siyaset hemde bixeterlikke munasiwetlik mesililerningmu muzakire qilinghanliqini namayan qilidu. bu mesililer ichide, her ikki döletke yéqindin munasiwetlik eng muhim mesiliningmu ortaq tehdit bolghan térrorluq mesilisining bash téma bolghanliqi melum.

jumhur reis rejep tayyip erdoghan bayanatida: «iran bilen p k k/p y d/y p g we pijak térrorluq teshkilatlirigha qarshi hemkarliqimizni kücheytishning muhim ehmiyiti üstide toxtalduq» dédi. iran pirézidénti reisimu térrorluqning rayon sirtidiki küchler teripidin ozuqlanduruluwatqanliqini we paydiliniliwatqanliqini bildürdi. bu nuqtida rayon döletlirining rayon sirtidiki küchlerning tesirini cheklesh üchün birlikte heriket qilishining muhimliqi otturigha chiqmaqta.

ziyaretning konkrét netijisi süpitide ikki dölet otturisidiki her qaysi sahelerde 10 kélishim imzalandi. soda, qatnash, uchur - alaqe, medeniyet, sanaet, téxnika, bixeterlik we énérgiye qatarliq nurghun sahelerni öz ichige alghan bu kélishimlerni alaqidar tereplerning yuqiri derijilik organlirining mesulliri imzalidi. soda miqdarini 30 milyard dollargha yetküzüsh nishani qayta tekitlendi.

qoshna dölet iran pirézidénti reisi: «biz türkiye bilen uzun yillardin buyan yaxshi munasiwet ornitip kelduq we buningdin kéyinmu munasiwetlerni téximu yuqiri sewiyege yetküzüshni xalaymiz» déyish arqiliq hemkarliqqa ochuq ikenlikini ipadilidi.

jumhur reis erdoghanmu oxshash shekilde: «qoshnimiz iran bilen bolghan munasiwetlirimizni özara ishench we ortaq menpeet asasida chongqurlashturushqa ehmiyet bérimiz» déyish arqiliq yaxshi qoshnidarchiliq munasiwitini tekitlidi. ziyaretning intayin ijabiy keypiyatta élip bérilghanliqi körüldi. rayon intayin müshkül bir weziyetke duch kelgen bu mezgilde, muqimliq, tinchliq we bixeterlikning tekitlinishi, ikki döletning tarixi mesuliyitining teqezzasi bolup, eslidinla choqum shundaq bolushi kérek idi.