د ورځنۍ اجنډا تحلیل

د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر په لومړۍ نېټه په انقره کې د امنیت د عمومي ریاست پر وړاندې د PKK ترهګریز سازمان د ترهګریز برید هڅه باید د امنیتي او استخباراتي مسئلو سربیره د سازمان د پروپاګند او ستراتیژیکو اړیکو پروسو د مخنیوي په برخه کې ترسره شي. د تروریستي برید څخه وروسته، ټولنه او همدارنګه امنیتي بنسټونه د حیرانتیا او ناڅرګندتیا سره مخ دي. د امنیتي ادارو او استخباراتي ټولنو له نظره، معیاري عملیاتي کړنلارې په کافي اندازه روښانه دي. په هرصورت، دواړه په اغیزمنه توګه د امنیتي او استخباراتي پروسو فعالول او د برید وروسته د تروریزم رواني او ټولنیز اغیز کمول او د فوري پروپاګند سره د مبارزې لپاره د ستراتیژیکو اړیکو پلي کول یو له بل سره یوځای شوي دي. ځکه چې د دې ډول پیښو په وړاندې چټک غبرګون نه یوازې سمدستي پایلې، بلکې د ملي امنیت او ټولنیز جوړښت اوږدمهاله لاره هم ټاکلی شي. یوه مهمه مسله چې له ترهګریزو بریدونو وروسته بیړنۍ پاملرنې ته اړتیا لري له برید وروسته سمدستي د تروریستي تبلیغاتو مخنیوی دی. په دې وخت کې، دا باید په ګوته شي چې ستراتیژیک ارتباط د پروپاګند په مخنیوي کې خورا مهم دی.

د تورکیې د سیاسي‌ اقتصادي‌‌ او ټولنیزو څیړونو بڼسټ ( سیتا ) د امنیتي‌ څیړونو مشر پروفیسور ډاکټر مراد یشیل تاش د موضوع په اړه ارزونې کړي‌ چې ستاسې پام ورته رااړوم.

د تروریستي برید وروسته په ګډوډي شیبو کې، د ټولې ټولنې پام دې پیښې ته متوجه کیږي. خبري رسنۍ د جزیاتو لپاره بیړه کوي، شاهدان خپلې تجربې بیانوي، او ټولنه هڅه کوي تراژیدي باندې ځان ښه پوه کړي. د ټولنیزو رسنیو د متقابل عمل په ساحه کې د پروسې کنټرول تقریبا ناممکن دی، کوم چې سمدستي وي او ډیری وختونه دقیق معلومات نلري. متخصصین د هغو محدودو معلوماتو سره سمدستي تحلیلونه کوي چې دوی لري؛ د ټولنیزو رسنیو کارونکي‌  خپل احساسات شریکوي. همداشان فرصت طلبې ډلې د خپلو د پاکو احساساتو نه د استفادې او د ناسمو او پارونکو معلوماتو د شریکولو سره غواړي ګډوډي او ناڅرګندي‌ رامنځته کړي. خلکو ناسمو لورو ته سوقوي.

پدې نقطه او وخت کې  دوې  د تروریستي پروپاګند د ریښو غځولو  او خپریدو لپاره خوندي ځای موندلی شي، د ګډوډۍ او د احساساتو د زیاتوالي څخه ګټه پورته کوي ترڅو خپلو موخو ته ورسیږي.

له برید وروسته د تبلیغاتو د مخنیوي بیړنۍ اړتیا د افراطیت د مخنیوي په برخه کې یو مهم پړاو دی. له برید وروسته سمدلاسه د افراطي محتوياتو سره مخ کیدل کولی شي هغه اشخاص تیر اغیزو لاندې راولي‌ چې  پاک احساسات ولري او  زیان منونکي وي.

 د دې وضعیت مخنیوی خورا مهم دی ترڅو د افراطیت د دورې مخه ونیسي. له بلې خوا، د تقلیدي بریدونو مخنیوی د برید وروسته د امنیت او استخباراتو پروسې اداره کولو په برخه کې خورا مهم دی. د تروریستي پروپاګند ډیری وختونه برید کونکي ستاینه کوي، دوی د "قهرمانانو " په توګه انځوروي. دا وضعیت ممکن د افراطیت په پروسه کې اشخاص هڅوي چې د تقلیدي بریدونه ترسره کړي، چې د همدې امله  سمدستي اقدام ته اړتیا شتون لري.

همداشان د تیرې  یکشنبې د برید څخه یوازې لنډه موده وروسته، د PKK ترهګریز سازمان ورته طریقه په ټولنیزو رسنیو کې د ژوندانه تعامل ساحه جوړه کړه او هڅه یې وکړه چې د تبلیغاتو له لارې خپله ساحه پراخه کړي. د ټولنیز بشپړتیا ساتل یو هدف دی چې باید د برید څخه وروسته په پام کې ونیول شي. د تروریستي پروپاګند موخه په ټولنو کې د تفرقې او اختلاف په رامنځته کولو سره د رواني اندیښنو ژورول دي. له برید وروسته سمدلاسه د دې داستان سره مبارزه د ټولنیز یووالي او یووالي ساتلو لپاره خورا مهم دی. د عامه امنیت ډاډمن کول د برید څخه وروسته د پروسې اداره کولو په برخه کې د پروپاګند  ضد مخنیوي لپاره یو له خورا مهم بهیرونو څخه دی. له همدې امله دقیق معلومات او خلاصه اړیکې د عامه خوندیتوب د تضمین لپاره حیاتي دي. غلط معلومات یا اوازې د پروپاګند له لارې خپریږي کولی شي د ویره یا ګمراهانه کړنو لامل شي. په دې وخت کې، د اړیکو نوی جوړښت او ماډل (په ځانګړې توګه د ناپاکو معلوماتو سره د مبارزې مرکز)، کوم چې تورکیې په وروستیو کلونو کې پلي کړي او د عامه اړیکو ریاست  لخوا رهبري کیږي، د پروسې مدیریت کې د غلط معلوماتو څخه د ریښتینې معلوماتو په جلا کولو کې مهم رول لوبوي. . که څه هم د ټولنیزو رسنیو ځواک ته په پام سره د رسمي معلوماتو ځای په ځای کول خورا ستونزمن کار دی، چټک غبرګون د پروپاګند د خپریدو او ریښې نیولو څخه مخنیوي اغیزه لري. له همدې امله، د تروریستي ګواښ سره په اغیزمنه توګه د مبارزې لپاره، موږ باید پوه شو چې د تروریستي بریدونو په پایله کې د تروریستي تبلیغاتو مخنیوی او د ستراتیژیکو اړیکو اداره کول خورا مهم دي.

د ټولنیزو یووالي‌ د محافظت او ساتنې په خاطر د دې ډول بریدونو نه وروسته ټول تمرکز یووالي‌ او تحاد ته اړول یوه ډیره مهمه مسئله ده.

همداشان ترهګر او د هغوې بد نیتي‌ پلویان ددې ډول بریدونو نه وروسته د ناسمو معلوماتو په خپرولو سره د ټولنې په منځ کې اختلافاتو ته لمن وهي‌ او پدې ډول خپل هدف ته د رسولو هڅه کوي. په ټولنه کې رواني‌ ستونزو ته لمن وهي.

د همدې امله ددې ډول بریدونو نه وروسته ددې ډول ناسمو معلوماتو او ضد  او نقیض خبرونو مخنیوی او د ټولنې د اتحاد او اتفاق حفظول ډیر مهم دي. سربېره پر دې، دا مبارزه  داسې نه ده چې هیڅ سازمان یې په یوازې توګه وګړي. حکومتونه، د دولت بیلابیل بنسټونه، د ټیکنالوژۍ شرکتونه، رسنۍ، نادولتي موسسې او ټولنه یوازې کولی شي د دې موجود ګواښ سره د مبارزې لپاره یو متحد ستراتیژي رامینځته کړي.

تاسو بریالي کیدی شئ که تاسو له دننه څخه عمل وکړئ. په دې برخه کې، د مربع او ټیکنالوژۍ شرکتونه حیاتي مسؤلیت لري. د پېښې د راپور ورکولو پر مهال د رسنیو له خوا کارول شوې ژبه، د برید پر مهال د ترلاسه شویو انځورونو شریکول، د متخصصینو ټاکنه او د ادارې له کړنلارو سره سم عمل کول، قانوني بنسټونه په نظر کې نیولو سره، د برید له امله په نښه شوي چاپېریال د مخنیوي لپاره مهم دي. او د ستراتیژیکو اړیکو اغیزمن تطبیق یقیني کول.

لکه څنګه چې د یکشنبې په ورځ ترسره شوي برید کې لیدل شوي، د ځینو رسنیو پلیټ فارمونو د خلاصې سرچینې عکسونه د خپلو لیدونکو سره شریکول یوه لویه تیروتنه ده چې باید ونه شي.

د رسنیو سربیره، د ټیکنالوژۍ شرکتونه مسؤلیت لري چې د خپلو پلیټ فارمونو څخه افراطي محتويات تثبیت او لرې کړي. په هرصورت، نن ورځ، د ټیکنالوژۍ شرکتونو فوري غبرګون ظرفیت خورا محدود دی. که څه هم په تورکیه کې د دې موضوع قانوني مقررات شتون لري، بیا هم د دوی د اغیزمن پلي کولو په اړه ستونزې شتون لري. داسې نه بریښي چې په دې برخه کې په بشپړه توګه بریالي شي. ځکه کمزوری ټولنیز پوهاوی تر ټولو لوی خنډ دی. په دې وخت کې د پوهنې او نادولتي مؤسسو په برخه کې له سره غور کول پکار دي. که څه هم دا ممکنه نه ده چې په ټولنیزو رسنیو کې د فرد مسؤلیت له کوم ځای څخه پیل او پای ته ورسیږي، دا به خورا ګټور وي چې د ملي پوهنې وزارت لپاره د ټولنیزو رسنیو د کارولو په اړه نورې پروژې په لاره واچوي، کوم چې د ټولنیزو رسنیو نوی واقعیت دی. تر دې حده چې په دې برخه کې د نوي کورسونو شاملول په نصاب کې د نادولتي موسسو د شاملولو له لارې د مبارزې عامه او ټولنیز اړخونه په اغیزمنه توګه اداره کول خورا مهم دي.