ЖАЛГАН АРМЯН МАСЕЛЕСИ

ЖАЛГАН АРМЯН МАСЕЛЕСИ

УЛАНЫП КЕЛГЕН КАРАЛОО ПРОПАГАНДАСЫ

1915-жылы армяндар көчүрүлгөн Осмон дөөлөтүнүн аймагы болгон Сирияны Биринчи дүйнөлүк согуштун аягында Осмон дөөлөтүнөн бөлүүгө аракет кылынган. Бирок, көчүрүү жана жайгаштыруу жолу менен өлкө ичинде жер которгон армян калкынын бир бөлүгү жана күнөөсү далилденген комитетчи террористтер өлкөдө кала албастыгын түшүнүшүп, көбүнчө батыш өлкөлөрүнө качып кетишкен. Ошентип, Түркиянын чек араларында террордук аракеттерге катышкан же кылмыш жасагандар жетектеген армян диаспорасы пайда болуп, диаспоранын ичинде топтошкон комитетчи түзүмдөр мисалдары ошол жылдары эле көрүнө баштаган «армян геноциди» деп атаган жасалма түрдөгү үгүт иштеринде жаңы мезгилди башташкан.  Алгачкы диаспора качкын армяндарды тутанткан Түркияга каршы уланып жаткан бул кара үгүт кампаниясы, өзгөчө кээ бир батыш өлкөлөрү тарабынан дипломатиялык «көзүр» катары каралып, эл аралык аренада Түркияга каршы күн тартибине коюлушу колдоого алынган.

Биринчи дүйнөлүк согуштан кийин Түркиянын Севрди таңуулоодон баш тартуусу жана Улуттук күрөштүн башталышы жана анын жеңиши Антанта мамлекеттеринин Түркияны бөлүшүү пландарын талкалады. Бирок бул жолу орой күч менен ишке ашпай калган пландарды жумшак күч жана дипломатиялык басым менен ишке ашырууга аракет кылынмак. Ошол убакта армяндар көп жылдар бою жүрүп жаткан мыйзамсыз комитетчиликтин жана террордук аракеттердин аркасында Конституциялык кылмыш жасаганы ачык эле көрүнүп турду. Бул кылмыш иштери боюнча документтер жана ачык коомдук булактар ​​менен белгилүү болгон тарыхый фактылар бар.

Диаспора жана анын союздаштары Севрди четке каккан жана Севрдин ордуна Лозанна келишими менен өзүн эл аралык деңгээлде кабыл алдырган Түркия Республикасын дипломатиялык блокадага алып, Севрдин жоболорун сактап калууну максат кылышкан. Мисалы; Түркия менен АКШнын ортосунда Лозаннадан 13 күн өткөндөн кийин кол коюлган Түрк-Америка Лозанна келишими Америка Сенаты тарабынан ратификацияланган жок. Дээрлик төрт жылга созулган ратификациялоо күрөшү учурунда, мурдагы Осмон жараны диаспора армяны Вахан Кардашян жетектеген лобби тобу нааразылык акциялары, басма сөз кампаниялары жана лоббилердин натыйжасында келишимдин ратификацияланышына тоскоол болгон.

Эгемендүүлүккө жаңыдан ээ болгон жана дипломатиялык мамилелери жаңыдан орногон республика үчүн мындай кысым, өзгөчө ошол жылдарда Севрди кайрадан иш жүзүнө ашыра турган курал катары каралып келген. Армения большевиктерге баш ийген Советтик республика болсо да, диаспоралык армяндар «Улуу Армения» кыялы менен фашисттик мамилесин улантып, Түркия менен Азербайжанга каршы операцияларды жүргүзүп жатышкан. Диаспоранын жана анын колдоочуларынын кара пропагандасы Түркия Республикасынын бул мезгилдеги чечкиндүү мамилеси менен жооп алып, алар жаман максаттарына жете алган жок.

Республиканын кийинки жылдарында армян диаспорасынын пропагандасы дагы бир чен-өлчөмгө ээ болду: «Онлайн жана санарип платформалар аркылуу маданият, искусство, илим жана дипломатиядагы үгүт маселесин жайылткан геноцид индустриясы».

Түрк дипломатиясынын эффективдүү иш-аракеттери жана Түркия Республикасынын аймактагы байыркы жашоосун түбөлүккө уланта турган мамлекет экенин далилдеши армян диаспорасынын дооматтарын жана пропагандасын алсыратты. 1960-жылдарга карата Түркия Кипр проблемасы менен, ошондой эле Кансыз согуштун тирешүүсү менен алектенип жаткан. Чечкиндүү түрдө ишке ашырылган 1974-жылдагы Кипр тынчтык операциясы кээ бир Батыш мамлекеттеринин реакциясын жаратты. Бул мезгилде пайда болгон армян террордук уюму ASALA түрк дипломаттарын жана жарандарды бутага алган кыймылдары менен армян террорунун жаңы доорунун актёру болуп калган.

Диаспора жана геноцид деп аталган өнөр жай Түркия жана ар кандай саясий максаттуу структуралар жана лоббилер менен кызматташып, террордук иш-аракеттерин улантып жатып, дагы көрүнүктүү жана таасирдүү кампаниялары менен негизсиз дооматтарын бөлүштү. Гази Мустафа Кемал Ататүрктөн бери уланып келе жаткан бул  кара пропагандага Түркиянын жоопторун көрмөксөнгө салган диаспора комитетчилигинин мүчөлөрү Түркиянын чечүүчү позициясына жооп катары маселенин улантылышын жакташты. Армян маселесин күн тартибинде кармап, дипломатияга каршы чыгып, Түркияга каршылык көрсөтүшүп, «көзүр карта» катары колдонула турган пландагы милдеттерин аткарып келишти.

 Гази Мустафа Кемал Ататүрктүн мындан жүз жылдай мурда айткан сөздөрү кулактарда жаңырып турат:

  «Армян геноциди тууралуу айтылган сөздөр чындыкка дал келбей турганында эч кандай шек жок. Тескерисинче, түштүк аймактарда чет элдик күчтөр тарабынан куралданган армяндар өздөрү көргөн коргоодон дем күч алып, мусулмандарга өз жеринде кол салышкан. Өч алуу идеясы менен алар бардык жерде аёосуз өлтүрүү жана жок кылуу саясатын жүргүзүшкөн. Мараштагы каргашалуу окуя мына ушундан болду. Чет элдик аскерлер менен бириккен армяндар Мараш сыяктуу эски мусулман шаарын артиллерия жана оор пулемёттор менен талкалап салышкан. Миңдеген бейкүнөө энелер жана балдар кыйноолорго дуушар болушту. Тарыхта болуп көрбөгөн бул мыкаачылыкты армяндар жасашкан. Мусулмандар ар-намысын жана жанын коргоо үчүн гана каршылык көрсөтүп, коргонууга өтүштү. Жыйырма күнгө созулган Мараш кыргынында мусулмандар менен бирге шаарда калган америкалыктардын Стамбулдагы өкүлчүлүктөрүнө жиберген телеграммасында бул апаатты жараткандарды эч ким танбай тургандай ачыктады».

Гази Мустафа Кемал Ататүрк, Нутук, 1927.

    «Түрктөрдүн армяндарга каршы кыргыны (түрктөр кылганы айтылган жалган армян геноцид дооматтары) жасалма ушактардан жана буга чейин айтылып келген бир катар жалган жана жалаалардан турат. Булар эч кандай чындыкка дал келбейт. Бул чындыкты документтештирүү үчүн биз калыс комитеттердин тергөөнү (чындыкты ачуу үчүн тергөөнү) биздин өлкөдө кемчиликсиз эркиндик менен (толук эркиндикте) ишке ашыруусун кубаныч менен кабыл алабыз».

Гази Мустафа Кемал Ататүрк