тамака чәкмәймән чүнки.....

«чүнки...» намлиқ программимизниң бу һәптилик санида, дәвримиздики әң муһим мәсилиләрниң бири һәққидә тохтилимиз. билгиниңлардәк тамака чекиш нурғун кесәлликләрниң, болупму ракниң асаслиқ сәвәби һесаблиниду. шуңа темимизни «тамака чәкмәймән чүнки...» дейиш билән башлаймиз. қени ундақта диққитиңлар сәһипимиздә болсун!

**** ****** ***** ****

19 - әсирниң оттурилириғичә, кишиләрниң өмри бүгүнкигә қариғанда бир қәдәр қисқа иди. буниңдики асаслиқ сәвәб давалаш усуллиримизниң анчә тәрәққий қилмиғанлиқи иди. мәсилән, чиш чириш кесилигә гириптар болған киши йигирмә йаштиму йаллуғлиниш сәвәбидин өлүп кетиши мумкин иди. ваксина, дора вә давалаш усуллириниң байқилиши билән, бир тәрәптин инсанларниң турмуш сүпити йуқири көтүрүлгән болса, йәнә бир тәрәптин инсанлар өзлириниң саламәтликигә тәһдит салидиған йеңи иҗадийәтләр билән шуғуллиништин сақланмиди. тамака бу зийанлиқ иҗадийәтләрниң бирси һесаблиниду.  

1950 - йилларғичә, тамака чекишниң зийини көп сөзлинидиған тема әмәс иди. һәтта бу дәврдә, америкада дохтурларму тамака тәшвиқатлириға киргүзүлүп, тамака чекишниң саламәтликкә зийанлиқ әмәслики һәққидә учурларни йәткүзүпму йүргән иди. лекин, тәрәққий қилған давалаш техникиси сайисида 50-йилларниң кейинки йеримидин буйан тамака чекишниң әҗәллик кесәлликләрни пәйда қилидиғанлиқи оттуриға қойулушқа башланди.

**** **** ***** ******* ***** **

бүгүнки күндә давалашта қолға кәлтүрүлгән сәвийә тамака чекишниң өпкә раки қатарлиқ нурғунлиған рак түрлири билән биваситә мунасивәтлик икәнликини оттуриға чиқарди. тамака чекишниң еғиз, қизилөңгәч, ашқазан, ашқазан асти бези, бөрәк, довсақ вә балийатқу қатарлиқ әзаларда рак хәвипини ашуридиғанлиқи мәлум.

тамака чекиш бәдинимиздики барлиқ системиларға дегүдәк сәлбий тәсир көрситиду. қан айлинишни астилитип, мағдурсизлиништин гангенға қәдәр нурғун йаман ақивәтләрни кәлтүрүп чиқириду. тамака қан томур қетишишниңму асаслиқ сәвәблиридин биридур. тамака чикидиғанларда йүрәк санҗиқи, паләч вә башқа йүрәк кесәлликлириму көп көрүниду.

тамака зийан салидиған йәнә бир система, бизниң (тухумча) көпийиш системисимиздур. туғмаслиқниму кәлтүрүп чиқиридиған тамака һамилдарлиқ мәзгилидә бала чүшүп кетиш, балдур туғулуш йаки мейип туғулуш хәвпини зор дәриҗидә ашуруветиду. тамака йәнә иммунитет системисини аҗизлаштуруп, бәдәнниң йуқумлинишқа қарши туруш иқтидарини төвәнлитиду. қисқиси, тамака чекиш пүтүн бәдинимизгә омумий җәһәттин зийанлиқ һесаблиниду.

биз санап өткән бу зийанлар тамака чәккүчиләргила әмәс, бәлки тамака иси болған муһитта турған кишиләргиму еғир тәсир көрситиду. тамакидин тарқилидиған вә кишиләрниң чечидин тартип кийимлиригичә сеңидиған начар пурақму иҗтимаий турмушқа сәлбий тәсир көрситиду. тамака чекиштин сақлиниш йаки тамака ташлашниң кесәллик хәвпини азайтиштики әң муһим қәдәм икәнликини тәкитләймиз. <тамака чәкмәймән, чүнки мән өзүмни һөрмәтләймән> дейиш билән пирограммимизни ахирилаштуримиз.