türkiye énirgiye saheside quyashqa yüzlenmekte

türkiye awazi radiyosi: quyash bizni illitidu, külümsiritidu, ziraetlirimizni östüridu. yer shari uning etrapida aylinidu ... «énérgiye dunyasi» namliq pirogrammimizning bugünki bölümide, türkiyening énirgiye saheside quyashqa yüzliniwatqanliqi heqqide toxtilimiz. chünki qoyash hazir birdinbir muqim we tügimes énérgiye menbesi hésablinidu.

**** ***** **** ***** *****

quyash énérgiyesi qurulma we ishlitish jehettin asan bolushtin bashqa yene, muhitni bulghimasliq we ziyanliq tashlanduq peyda qilmasliqtek alahidilikliri bilenmu eng yéshil sijil énérgiye menbesi dep teriplinidu.

quyash énérgiyesi quyashning yadrosidiki birikish jeryani bilen qoyup bergen nurluq énérgiye depmu bilinidu.

yer sharining issip kétishige egiship, xelqara jemiyet we türkiye, qayta hasil bolidighan énérgiyege ötüshni tézlitip, kömürdin hasil qilinghan énérgiyening muhitqa élip kélidighan ziyinidin saqlinish üchün sijil énérgiyege ötüsh süritini tézleshturdi. bu dairide quyash énérgiyesining ishlitilish dairisimu kündin-künge kéngeymekte.

***** ******* ********

gerche quyash énérgiyesidin tok hasil qilishning köp xil usuli bolsimu, omumiy yüzlinish quyashtin kelgen nurni biwasite tokqa aylanduridighan yoruqluq wolt sistémisigha merkezlishish bolmaqta.

quyash énérgiyesidin paydilinish tetqiqatliri bolupmu aldinqi esirning 70-yilliridin kéyin janlandi. quyash énérgiyesi sistémiliri téxnikiliq ilgirilesh we tennerxining körünerlik derijide töwenlikini namayan qildi.

xelqara énérgiye idarisining doklatigha asaslanghanda, quyash énérgiyesige sélinghan meblegh 2030-yildin burun néfit we tebiiy gazgha sélinghan omumiy mebleghdin éship kétidiken.

xelqara énérgiye idarisining mölcherige qarighanda, 2023-yili dunya énérgiye saheside 1 tirilyon 700 milyard dollar pakize énérgiye téxnikisigha, 1 tirilyon 100 milyard dollar qatma yéqilghu menbelik énérgiye sahesige bolup, jemiy 2 tirilyon 800 milyard dollar meblegh sélinghan.

mölcherlinishiche, bu mebleghler ichide quyash énérgiyesige 380 milyard dollar ayrilghan.

***** ******** *******

undaqta türkiyede ehwal qandaq? hökümet we xususiy tarmaqlarning énérgiyege meblegh sélish ehwali qandaq boluwatidu?

türkiye jughrapiyelik orni sewebidin quyash énérgiyesi jehette zor ewzellikke ige bir dölet.   

türkiye énérgiye ministirliqi teyyarlighan «quyash énérgiyesi ewzellik xeritisi» ge qarighanda, türkiyening yilliq otturiche quyash nuri waqti 2 ming 741 saet bolup, yilliq otturiche radiyatsiye qimmiti 1527.46 kilowat saet.

bu arqiliq türkiyening quyash énérgiye zapisining 2035-yilgha qedertexminen %500 éshish bilen 52.9 gigawatqa yétishi, quyash énérgiyesi qurulma sighimi jehette eng yuqiri menbege aylinishi nishan qilinmaqta.

**** **** ******* ****** *********

türkiyening 2000 – yilidin 2020-yillirighiche bolghan mezgilde her yili ottura hésab bilen %4.4 éshiwatqan tok serpiyati 2035 - yilghiche her yili ottura hésab bilen %3.5 éship, 510.5 térawat saetke yétiishi mölcherlenmekte. éléktr énérgiyesining axirqi énérgiye serpiyat nisbiti 2020-yili %21.8 bolghan bolup, 2035 – yilida %24.9 ke yétidighanliqi hésablanmaqta.

türkiyening 2020-yilining axirida 95.9 gigawat bolghan éléktér qurulma küchi 2035 - yili 189.7 gégawatqa, sijil énérgiye menbesining omumiy qurulma küchidiki ülüshi 2020 – yildiki %52 tin 2035 – yilida %64.7 ke örleydighanliqi texmin qilinmaqta.

bu mezgilge qeder ishqa kirishtürülidighan sijil énérgiye menbesi 96.9 gigawat yéngi éléktér sighimi bilen %74.3 ni sijil énérgiyening teshkil qiliishi pilanlanmaqta. sijil énérgiye menbeliri ichidiki eng chong sighimchanliq éshishshining quyash énérgiyeside bolushi pilanlanlanmaqta.

türkiyening 2020-yilining axirida 6.7 gigawat bolghan quyash énérgiye qurulma küchining 2035 - yilida 52.9 gigawatqa yétishi mölcherlenmekte. bu éshish türkiyening 2022-yilining axirida 9.32 gigawat bolghan quyash énérgiyesi qurulma küchining 2035 – yilida texminen %500 ashidighanliqini körsitidu.

quyash énérgiyeside 2035-yilida 52.9 gigawat qurulma küchige yetken teqdirde, quyash énérgiyesi türkiyening éléktir qurulma küchidiki eng yuqiri ülüsh menbesige aylanghan bolidu.