აქტუალური თემის ანალიზი 45 - 2023

აქტუალური თემის ანალიზი 45-2022-2023

ვაგნერის აჯანყება და მისი შესაძლო შედეგები

SETA-ს საგარეო პოლიტიკის მკვლევარი, ჯან აჯუნი

სანამ რუსეთი ემზადებოდა ზაფხულის შესაძლო ესკალაციისთვის, რომელიც ფოკუსირებული იყო უკრაინის ომზე, მან მოულოდნელი დარტყმა მიიღო, ვაგნერის დაქირავებულთა არმია მოულოდნელად გავიდა უკრაინის ფრონტის ხაზიდან და რუსეთის შიგნით მოსკოვისკენ გაემართა. სანამ რუსული არმია ამას უმწეოდ უყურებდა, პუტინი მისი მმართველობის ყველაზე დიდი გამოწვევის წინაშე აღმოჩნდა. ბოლოს, როდესაც ვაგნერი მოსკოვს თითქმის 200 კილომეტრით მიუახლოვდა, ბელარუსის ლიდერი ალექსანდრე ლუკაშენკოს ჩარევით შეთანხმება დაიდო, ვაგნერი გაჩერდა და უკან დაიხია. თუმცა, ვაგნერის აჯანყებას მნიშვნელოვანი შედეგები მოჰყვება რუსეთისა და უკრაინის თაოსნობით ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა სირია და ლიბია. - ამ თემაზე გთავაზობთ პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი კვლევის ცენტრის  SETA-ს საგარეო პოლიტიკის მკვლევარის, ჯან აჯუნის სტატიას, რომელშიც იგი წერს.    

24 ივნისს ვაგნერის დაქვემდებარებაში მყოფმა დაქირავებულმა მებრძოლებმა დატოვეს უკრაინის ფრონტის ხაზი და მოულოდნელად შევიდნენ რუსეთში, აიღეს ისეთი ქალაქები, როგორიცაა როსტოვი და წავიდნენ მოსკოვისკენ, რამაც, ალბათ, შოკში ჩააგდო რუსეთის პრეზიდენტი პუტინი, ისევე როგორც დანარჩენი მსოფლიო. ვაგნერი, რომელსაც რუსეთი კვებავდა და ზრდიდა და იყენებდა, როგორც თითქმის არა ანგარიშვალდებულ კუნთოვან ძალად, ამჯერად მოსკოვისკენ მიიწევდა, არა რუსეთის ინტერესებისთვის არამედ როგორც მისი უშუალო საფრთხე. ექსპერტებმა, რომლებიც ყურადღებით ადევნებდნენ თვალყურს რუსეთს, იცოდნენ, რომ სერიოზული პრობლემები იყო რუსეთის თავდაცვის სამინისტროსა და ვაგნერს შორის, რომელსაც პრიგოჟინი ხელმძღვანელობდა. განსაკუთრებით პრიგოჟინი ბოლო დღეებში ძალიან მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა, თავდაცვის მინისტრ შოიგუს და გენერალური შტაბის უფროსს გერასიმოვს ღალატში ადანაშაულებდა, აღნიშნავდა, რომ უკრაინის ომს ძალიან ცუდად მართავდნენ და ბოლოს, ამტკიცებდა, რომ რუსეთის არმიამ დაბომბა ვაგნერის ბანაკები და შემდეგ სამხედრო ნაბიჯი გადადგა, რომელსაც სამართლიანობისთვის მსვლელობა უწოდა. ფაქტობრივად, რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ დაიწყო ვაგნერის ელემენტების უშუალოდ მასთან კონტრაქტის გაფორმების პროცესი. ჰქონდათ განცდა, რომ ვაგნერი ბოლოს ძალიან ძლიერდებოდა და კონტროლს აღარ ექვემდებარებოდა, მაგრამ დააგვიანდათ საჭირო ნაბიჯების გადადგმა და დაიწყო აჯანყება, რამაც რუსეთი ძალიან რთულ მდგომარეობაში ჩააგდო საერთაშორისო დონეზე და გადააქცია იგი მყიფე სუსტ ქვეყანად. თავად აჯანყებამ და მიმდინარე პროცესმა დაადასტურა პრიგოჟინის მრავალი ნათქვამი. გამოჩნდა, რომ რუსული არმია ვერ შეუშლიდა ხელს ვაგნერს ქალაქების ხელში ჩაგდებაში და რომ მოსკოვის დაცვის უნარიც კი არ გააჩნდა. კიდევ ერთხელ გამოვლინდა, რომ სერიოზული სისუსტეები აქვთ როგორც დაზვერვის, ისე ბრძანებისა და კონტროლის კუთხით. პუტინი, როგორც რუსეთის პრეზიდენტი, არის ერთ-ერთი ადამიანი, ვინც ყველაზე მეტად დაზარალდა ამ პროცესით. რა თქმა უნდა, იმ ელიტების ვინაობა, რომლებიც ვაგნერს საიდუმლოდ უჭერდნენ მხარს მოსკოვის ღრმა წყლებში, ჯერ არ არის ცნობილი და ბელარუსის შუამავლობით გაფორმებული შეთანხმების შედეგებიც არ არის ნათელი. მაგრამ არ უნდა იყოს ძნელი იმის დანახვა, რომ ვიღაცებმა პუტინის წინააღმდეგ მოიგეს.

გარდა ამისა, რუსეთში ამ აჯანყებას სერიოზული შედეგები მოჰყვება უკრაინის ომში. ძალზედ სავარაუდოა, რომ უკრაინის არმიას და მის მოკავშირეებზე ექნება ეფექტი, რომელიც გააძლიერებს ომის მოგების გადაწყვეტილებას და ასევე კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგება ვაგნერის ყოფნის მომავალი სირიაში და აფრიკის სხვადასხვა ქვეყანაში. მოსკოვის მხარდაჭერის გარეშე, ვაგნერს შეიძლება აღარ შეეძლოს იქ ყოფნა, მაგრამ ვაგნერის რკინის მუშტის გარეშე რუსეთის გეოპოლიტიკური დანაკარგები იქნება. პუტინს ამიერიდან ძალიან რთული განტოლება აქვს სამართავი. მათი მტრები კი კიდევ უფრო გამძაფრებულები არიან.