تورکیه نینگ دیپلوماتیک اورونیشلری اسرائیل نی توخته تیشی ممکن بوله دی می؟

 تورکیه نینگ دیپلوماتیک اورونیشلری اسرائیل نی توخته تیشی ممکن بوله دی می؟

اسرائیل نینگ غزه گه هجومی 13 – کونی گه ییترکن اوروش نینگ انسانی تامانیده گی بحران تاباره چقورلشیب بارماقده. امریکا قوشمه ایالتلری و کوپلب ایریم غربی اولکه لر اسرائیل تامانیدن آلیب باریلگن هجوم کمپاینینی قوللب – قوتلشی اسرائیل نینگ هجوملرینی چیتسیز استثنائی وضعیت گه کیلتیرگن. عمومی جزالنتیریش نی بیر اوروش ستراتیژیسی ایتیب قبول قیلگن اسرائیل و بونی چیتسیز قوللب – قوتله گن امریکا قوشمه ایالتلری منطقوی برقرارلیک و گلوبال خوفسیزلیک نی ینگی تاریخی بیر بحرانگه آلیب بارماقده. اورته شرقده ایسه سیاسی هوا کونسایین اوزگریب بارماقده. منطقه اولکه لری حلی گچه اوروش نی توخته تیش اوچون بیر آدیم آتیش گه قادر بولمه گن. تورکیه ایسه غزه ده اسرائیل نینگ هجومچیلیگی گه قرشی توازنلی منطقوی دیپلوماسی آلیب بارماقده. شونده ی بولیب انقره اوروش نینگ توخته تیلیشی و بحران نینگ کینگه یشی گه توسیق بولیش اوچون اورونگن اینگ اکتیف اولکه لردن بیرته سی. تورکیه توغری یول آرقه لی حرکت قیلیب منطقوی دیالوگ نینگ اکتیف بیر شکلده آلیب باریلیشینی اعتقادی بیر یانداشوونی بیرینچی اورینگه آلگن بیر پولیتیکا تعقیب ایتماقده.

خوفسیزلیک بوییچه تیکشیرووچی و یازووچی پروفیسور دوکتور مراد یشیلتاش نینگ موضوع بوییچه تحلیل یازووینی تقدیم ایته میز.

جمهور باشلیغی ایردوغان 7 اکتوبر تاریخیده گی ایلک عکس العملیده تامانلرنی اعتداللی یانداووشگه دعوت ایتگندی و شاشیلینچ حرکت ایتمسلیکلری بوییچه چقیریق قیلگندی. کیین اسرائیل نینگ غزه گه قره ته هجوملرینی قاره لب ییچیم نینگ 1967 چیگره سی اوگیریلگن پایتختی بیت المقدس بولمیش و توپراق بوتونلیگی تامین ایتیلگن بیر فلسطین دولتی نینگ قوریلیشی بیلن ممکن بوله جگینی ایتدی. جمهور باشلیغی ایردوغان ایریم اولکه رهبرلری بیلن هم سوزلشوو اوتکزماقده. شونده ی بولیب بوگونگچه 18 دولت باشلیغی بیلن تیلفون سوزلشووی اوتکزدی. هر سوزلشوویده ایسه انسانی بیر آتشکیسین نی بیرینچی اورینده توتیب انسانی کوریدورنینگ آچیلیشی و اسرائیل نینگ خلق ارا حقوققه کوره حرکت ایتیشی کیره ک لیگینی تاکییدله دی.

تشقی ایشلر وزیری خاقان فیدان هم کوچلی بیر دیپلوماسی آلیب بارماقده. فیدان نینگ هدفی منطقوی دیپلوماسینی کوچلی شکلده آلیب باریب اسرائیل آلیب بارگن اوروش کمپاینی نینگ تیزده توخته تیلیشیدن عبارت. شونده ی بولیب مصر، لبنان، سعودی عربستان، اردون، بیرلشگن عرب امیرلیکلری، قطر، پاکستان و ایران نی اوز ایچی گه آلگن کوچلی بیر دیپلوماسی بیلن اسرائیل نینگ هجومچیلیگی نینگ توخته تیلیشی و حقیقی بیر آتشکیسین تامین ایتیلیب انیق بیر ییچیم تاپیلیشی اوچون اورونیش آلیب بارماقده. فیدان سوزلشوولریده مطرح قیلگن موضوعلر ایچیده ایسه دقت گه سزاوار موضوع فلسطین مسئله سی نینگ ییچیمی بوییچه توغری و آچیق بیاناتی دیر. فلسطین مسله سی ییچیلمه ی اسرائیل نینگ امینت گه بولمس لیگینی تیلگه آلگن فیدان اسرائیل نینگ اشغالچی اورنی گه دقت تارتماقده. شو اوچون 1967 چیگره سی چیزیلگن، توپراق بوتونلیگی تامین ایتیلگن و پایتختی بیت المقدس بولمیش بیر فلسطین دولتی نینگ قورولیشی نینگ منطقه نینگ اینگ عاجل مسئله سی ایکن لیگینی ایته دی. بو اوزی تورکیه نینگ اسرائیل – فلسطین توقنه شوویده دقت تارتگن دولت یانداشووی و خلق ارا قانون نینگ هم ییچیم اوله راق تاکییدله گن بیر یانداشوودیر.

تورکیه نینگ واسطه چیلیک اورونیشلری جوده اهمیت گه سزاوار. بیرینچی هدف حماس تامانیدن اسیر آلینگن اسرائیل و ایریم دولت وطنداشلری نینگ آزاد ایتیب مذاکره اوچون کوچلی بیر فضا یراتیش دیر. تورکیه نینگ حماس بیلن بولگن اوچره شوو کاناللری و اوتمیش تجربه لری بو توغریده ایش نی آسانراق قیله دی. ایریم بیر موضوع ایسه فیدان تیلگه آلگندیک تورکیه نینگ ضمانت رولینی بوینی گه آلیش احتمالی دیر. تورکیه هم ایچیده بوله دیگن ضمانت گروهی میکانیزمی آتشکیسین اعلان قیلینگندن کیین آتشکیسین نینگ دوام ایتیش ضمانتینی اوز ایچیگه آلماقده.

ایریم بیر نقطه ایسه بو بحران نینگ منطقوی نورماللشوونی برهم اوریش خطری و ینگی بیر منطقوی خوفسیزلیک بحرانی نینگ یوز بیریشی گه سبب بولیش احتمالی. امریکا قوشمه ایالتلری اسرائیل آچیق سیاسی و حربی کمکی و اوزیچه منطقه اولکه لرینی حربی جهتدن قورقیتیش مقصدی بیلن حربی کوچینی منطقه ده جایلشتیریشی اوروش نینگ فقط غزه بیلن چیتلنیب قالمه یدیگن گه اوخشه یدی و ایریم اکتورلرنی هم نی اوز ایچی گه آله دیگن شکللی. بونقه بیر احتمال تورکیه اوچون ینگی بیر منطقوی بحران معناسیگه کیله دی. شونده ی بولیب تورکیه اوچون آتشکیسین اورنه تیلیشی و اسرائیل نینگ هجوملری نینگ اداغگه ییتیب باریشی داها کینگ بیر منطقوی فضانینگ برقرارسیزلشیشی گه توسیق بوله دیگن گه اوخشه یدی. 

سونگگی نقطه اسرائیل نینگ غزه گه قره ته هجوملری نینگ تورکیه – اسرائیل اورته سیده اوروش آلدی کوچه ییب بارگن نورماللشوو جریانی نینگ اداغگه ییتکیزیش احتمالی. جمهور باشلیغی ایردوغان بو توغریده معتدل بیانات بیرگن بولسه ده تورکیه اوچون بحران نینگ اداغگه ییتکیزیلیشی بیرینچی اورین بولسه ده بحران چقورلشیب بارگن سری و اسرائیل نینگ هجوملری کوچه ییب بارگن سری نورماللشوونینگ تکرار توخته لیب قالیشی احتمالی بار. بناً تورکیه بیلن اسرائیل اورته سیده گی نورماللشوو بیر سیناودن اوتماقده. خوددی شو جایده نورماللشوو فضاسی نینگ قیته دن کوزدن اوتکزیش کیره ک بوله دی. مهم بولگن 7 اکتوبردن کیین قنداغ بیر اقلیم یوزه گه چیقیشی. بوندن فرقلی اوله راق تورکیه – اسرائیل مناسبتلری نینگ عاقبتینی گپیریش ممکن کوریلمه یدی.

بیرینچی تورکیه بیلن اسرائیل نینگ نورماللشووی 7 اکتوبردن کیین ینگی بیر فضاده آلغه باریش گه مجبور. شونده ی بولیب 7 اکتوبردن آلدینگی پیتده نورماللشوو اوچون امیدلر جوده کوپ ایدی. نی انرژی موضوعی نی ده جیوپولیتیک مسئله لر نورماللشوونی بیر اوزی آلغه آلیب باره دیگن فکتورلر ایمسدی. ایککینچیسی تورکیه – اسرائیل مناسبتلری امریکا قوشمه ایالتلری – اسرائیل مناسبتلری کبی بیر اتفاق هیچ بیر پیتده بولمه دی. 1990 ییللریده یوزبیرگن اوزیچه آلتین چاغ نینگ تکرار یوزبیریشی ممکن کوریلمسدی. اوچونچی بو ایککی اولکه ده گی تشقی سیاست مفکوره سی نینگ حدودلری بار. شونده بولیب تورکیه صاحب بولگن اخلاقی مفکوره بیلن اسرائیل صاحب بولگن مفکوره فرقلی..

بناً تورکیه نینگ تشقی پولیتیکاسی اوچون ایککی موضوعنی بیر بیریدن اجره تیش جوده قیین. شونده ی بولیب تورکیه ده همجمعیت نینگ اسرائیل نورماللشووی ایسه فلسطین مسئله سی اورته سیده بیر ترجیح قیلیش گه مجبور بولگن تقدیرده فلسطین موضوعینی ترجیح ایته جگی انیق. بو جمهور باشلیغی ایردوغان اویلب کوره دیگن اینگ مهم موضوعلردن بیرته سی.

برچه بو مسئله لر دقتگه آلینگنده تورکیه بحران نینگ کوپه یشی گه توسیق بولیش و آتشکیسین نینگ برقرار بولیشی اوچون منطقه ده اینگ اکتیف رول اوینه گن اولکه لردن بیرته سی. بحران نینگ چقورلشیشی ایسه تورکیه – اسرائیل نورماللشووینی حاضرچه اداغگه ییتکیزیش احتمالی بار. بوندن مهمراق 7 اکتوبر اسرائیل هجومیدن آلدینگی و کیینگی اسرائیل هجوملری نینگ تورکیه نینگ تشقی سیاستیده داها اولچکلی نورماللشوو جریانی گه تاثیر قالدیریش احتمالی بار. بونینگ عاقبتینی ایسه غرب نینگ اسرائیل نینگ آرقه سی گه قنچه توره جگی و اسرائیل نینگ انسان توزه تگن اوروش و توقنه شوو قاعده لرینی قنچه ایاق آستیگه آله جگی گه باغلیق.    

خوفسیزلیک بوییچه تیکشیرووچی و یازووچی پروفیسور دوکتور مراد یشیلتاش نینگ موضوع بوییچه تحلیل یازووینی تقدیم ایتدیک.