Kun tahlili 17- qism
Prezident Erdo'g'an, muhim bir paytda Iroqqa muhim ziyorat qildi. Erdog’an 22-aprel kungi ziyorat chog’ida ham Bag’dodda, ham Erbilda suhbatdoshlari bilan juda muhim uchrashuvlar o’tkazdi
Kun tahlili 17- qism
Erdo’g’aning Iroqqa kritik safari
Prezident Erdo'g'an, muhim bir paytda Iroqqa muhim ziyorat qildi. Erdog’an 22-aprel kungi ziyorat chog’ida ham Bag’dodda, ham Erbilda suhbatdoshlari bilan juda muhim uchrashuvlar o’tkazdi. “Taraqqiyot yo’li” loyihasidan terrorizmga qarshi kurashga qadar ko’plab mavzularda muhim kelishuvlarga erishildi. Turkiya-Iroq strategik sherikligini konkretlashtirish nuqtai nazaridan muhim bo'sag'a bosib o'tildi.
SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha bahosini taqdim etamiz...
Turkiya va Iroq ikki qo'shni davlat bo'lsa-da, munosabatlarining borishiga nazar tashlasak, bu nisbatan beqaror jarayon ekanligini ko'ramiz. Ayniqsa, Iroq ichidagi ishg'ol, to'qnashuvlar va hokimiyat uchun kurashlar bu erda hal qiluvchi ahamiyatga ega edi. Biroq so‘nggi oylarda ikki davlat o‘rtasida strategik munosabatlar o‘rnatish va manfaatlarni mushtaraklashtirish nuqtai nazaridan,Yangi iroda bor. Turkiya Tashqi ishlar vaziri Hakan Fidan yo'l xaritasini ishlab chiqqan ushbu yangi jarayonda tomonlar vazirlar va texnik delegatsiyalar darajasida ko'p marta uchrashdi va Erdo'g'anning ular 22-aprel kuni Iroqqa bo‘lgan kritik tashrif oldidan munosabatlarning yangi xarakterini shakllantirdilar.Tashrif oldidan tomonlarning bayonotlari Erdo'g'anning tashrifi bilan bog'liq umidlarni oshirdi. Bu ham kutilganidek sodir bo'ldi.
Iroq tomonidan katta e'tibor bilan mezbonlik qilgan Prezident Erdo'g'an, u iroqlik hamkasbi Abdullatif Rashid va Bosh vazir Muhammad Shia Sudani bilan muhim uchrashuv o'tkazdi.Yakkama-yakka uchrashuvlardan so‘ng Bag‘doddagi Hukumat saroyida delegatsiyalar o‘rtasida uchrashuvlar bo‘lib o‘tdi. Tegishli uchrashuvlar yakunida 26 xil sohada hamkorlik shartnomalari imzolandi. Hujjatlarni imzolash marosimidan keyin Prezident Erdo'g'an va Bosh vazir Sudani ham mushtarak matbuot bayonoti berdi.Ikkala tomon ham muzokaralar juda yaxshi asosda o‘tganini va strategik sheriklik endi aniqlashtirilishini ta’kidladi.
Shu nuqtai nazardan, “Qo‘shma hamkorlik bo‘yicha strategik asos shartnomasi”ning imzolanishi alohida ahamiyatga ega bo‘ldi. Ushbu shartnomaning subkomponentlarini ko‘rib chiqsak, xavfsizlik, terrorizmga qarshi kurash, savdo, iqtisodiyot, transchegaraviy suvlar va ta’lim kabi sohalarni qamrab olganini ko‘ramiz. Shuningdek, ushbu barcha dolzarb mavzular boʻyicha texnik muzokaralarni davom ettirish uchun qoʻshma doimiy komissiyalar tashkil etilishi maʼlum qilindi. Bosh vazir Sudani o'z nutqida, "Iroq hududidan boshqa davlatga hujum qilinishiga ruxsat bera olmaymiz" va "Iroq va Turkiya xavfsizligi bo'linmas bir butundir" dedi.Sudani ham shunday bayonot berdi: “Turkiya va Iroq barqarorligini ta’minlovchi xavfsizlik sohasida hamkorlik qilish borasida kelishib oldik”.
Bu yerda Turkiyaning Iroqdan talab qilayotgan PKK terrorizmiga qarshi kurashda sezilarli tezlashuv bo'ladigan ko'rinadi. Ayni damda Tashqi ishlar vaziri Fidan bilan bir qatorda Milliy Mudofaa vaziri Yashar Guler va MİT rahbari Ibrohim Kalinning tashriflari,Keyinchalik o'tkazilgan "Xavfsizlik Mexanizmi Yig'ilishlari" jarayonni pishib, PKKga Iroq tomonidan taqiqlangan tashkilot maqomi berildi. Yana tomonlar o'rtasida doimiy xavfsizlik mexanizmi qurildi. Erdog'anning tashrifi va Sudanning tegishli bayonotlari bilan bu jarayonning yanada pishib borishi tushuniladi.
Terrorizmga qarshi kurashdan tashqari, har ikki davlat katta strategik ahamiyatga ega bo‘lgan “Taraqqiyot yo‘li” loyihasini ham o‘zida mujassamlashtiradi.O‘zaro anglashuv memorandumining imzolanishi ham juda muhim voqea bo‘ldi. Manfaatlarni birlashtirgan yondashuv mahsuli bo'lgan bu loyiha Fors ko'rfazidan. Turkiyaga boradigan yo'l va temir yo'l tarmog'ini qamrab oladi. Rivojlanish yo‘li loyihasi mintaqaviy ta’minot va transport zanjiri nuqtai nazaridan muhim muqobil bo‘lib, ikki davlatning strategik qiymatini oshiradi. Prezident Erdog’anning Iroqdagi barcha etnik va mazhab tuzilmalariga teng masofada munosabatda bo’lganligi va barchasini birodar sifatida ko’rganligi haqidagi bayonoti ham muhim edi. Turkiya etnik va mazhablar muvozanati saqlanib qoladigan barqaror Iroqni qidirayotganini yana bir bor ko'rsatdi. Prezident Erdog’an, Bag’dod va Iroq Kurd Mintaqaviy Hukumati (KRG) o’rtasidagi munosabatlarning yo’lda bo’lishi kerakligini ham ta’kidladi.Iroq barqarorligi uchun turkmanlarning o'zlari loyiq bo'lgan o'ringa yetishi muhim ekanini ta'kidlab, Turkiyaning bu doiradagi pozitsiyasini aniq ifoda etdi.
Prezident Erdo'g'anning ikkinchi bekati Erbil bo'ldi. Erdog’anni aeroportda Nechirvan Barzoniy va Masrur Barzoniy kutib oldi. Erbil ziyorati chog’ida Erdog’an Nechirvan Barzoniy va Masrur Barzoniy hamda Kurdiston Demokratik partiyasi (KDP) raisi Mas’ud Barzoniy bilan ham uchrashdi. Tomonlar 2016 yildan beri ilk bor uchrashishdi. Tashrifda, ayniqsa, KDP Kurdiston vatanparvarlar ittifoqi (KYB) ishtirok etdi. Terror tashkiloti PKK va Bag’doddagi ba’zi pozitsiyalar tomonidan bosim ostida qolgan bir paytda Turkiyaning KDPga o’z yordamini ko’rsatishi muhim edi. Turkiya terror tashkiloti PKKga qarshi yirik quruqlik operatsiyasiga tayyorgarlik ko'rar ekan, KDPning yordamini yanada oshirishini kutmoqda. Erdog'anning tashrifi chog'ida KYB-PKK munosabatlari ham muhokama qilindi. Agar YYBKning terror tashkiloti PKK bilan aloqalari davom etsa, Turkiya bu tuzilmaga qarshi harbiy variantlarni muhokama qildi.
Natijada, Erdo'g'anning Iroq ziyorati o'ta muhim bir davrga to'g'ri keladi va ikki davlat uchun yangi burilish nuqtasini ifodalaydi. Mushtarak manfaatlar, shuningdek, mintaqaviy median o‘qishlar ikki davlatni birgalikda harakat qilishga undaydigan asosiy omillar bo‘lsa-da, terrorizmga qarshi kurash, “Taraqqiyot yo‘li” loyihasi,
Savdo hajmini oshirish va suv muammosi kabi asosiy mavzularda muhim o'zgarishlar bo'ladi.
Biz SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan ACJUNning ushbu mavzu bo'yicha bahosini taqdim etdik ...
