Kun tahlili 12- qism

Liviyada dekabr oyida o'tkazilishi rejalashtirilgan saylovlar yaqinlashar ekan, mamlakat ichidagi taranglik kuchayib bordi. Saylovlar o'tkaziladimi, qanday saylov jarayoni ishlaydi, saylov okruglarini aniqlash, nomzodlarni aniqlash kabi ko'plab noaniqliklar tufayli yangi jarayon paydo bo'ldi. Liviyadagi partiyalar tashqi bosim va qonuniylik xavotirlari tufayli saylov o'tkazilishini istamoqdalar, ammo saylov qanday sharoitda va qanday o'tkazilishi ma'lum emas.

SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeşiltashning bu boradagi bahosini taqdim etamiz...

Saylov jarayonida Xaftar va uning tarafdori davlatlari oldinga chiqishini kutish mumkin. Xaftar Amerika fuqaroligiga qaramasdan Liviya prezidentligiga intilayotgani qiziq voqea. Chunki Liviya Saylov qonuni qo‘sh fuqarolik saylovlarida nomzod bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Shu sababdan Tobrukdagi Assambleya Xaftar ta’sirida qonun bo’lishi kerak bo’lgan rasmiy masalalarni bir chetga surib, kvorum va tartibni hisobga olmasdan saylov qonunini chiqarishga harakat qildi.

Kutilganidek, Tripolida joylashgan, xalqni ifodalovchi boshqa organ bo'lgan Oliy Davlat Kengashi bu qonunni tan olmaganini e'lon qildi. Bundan tashqari, Kengash raisi Xolid El Mshri o‘z nutqida saylovlar zarurligini ta’kidlar ekan, saylovning texnik jihatdan imkonsizligini eslatib, Xaftar kabi aktyorlarni prezidentlikka o‘tirishga qabul qilmasliklarini ma’lum qildi. O‘z so‘zining oxirida u saylovni boykot qilishga chaqirdi. Bu Tripoli tomonida saylovni boykot qilish ehtimoli har kuni ko'proq ekanligini ko'rsatadi.Bularning barchasiga qo'shimcha ravishda Tripolida joylashgan aktyorlar o'rtasida umumiy nomzod bo'yicha konsensus yo'q. Bu orada Qaddafiyning o‘g‘li Seyfulislomning prezidentlikka nomzod ekanligini e’lon qilishi yangi muhokamani boshlab yubordi. O'zini Sharq va G'arb o'rtasida muqobil nomzod sifatida ko'rsatgan Seyfulislom ham xalqni saylovda ishtirok etishga chaqirdi. Xaftarning jinoyatlari oldida prezidentlikka intilishi qabul qilingan bir muhitda jamiyatning Seyfulislom nomzodiga qanday yondashishi ochiq masala. Ayrim hududlarda allaqachon norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tgan va jamoatchilik Sayf al-Islomning nomzodini qabul qilib bo‘lmasligini aytgan.

Liviyada saylovlarni o'tkazish yoki o'tkazmaslik, ular qonuniy deb hisoblanadimi yoki o'tkazilsa ham, o'tkazilmasligi kabi muqobil yondashuvlar haligacha noaniqligicha qolmoqda. Biroq, saylovlar Liviyada yangi jarayonni boshlashi va bu to'qnashuvlarni yana boshlashi mumkindek ko'rinadi. Chunki Xaftar o'z mintaqasida qurol soyasi ostida saylovchilarning ovozlarini yaqindan kuzatib, bu mintaqalardan g'olib chiqishni albatta istaydi. Qurollar soyasida erkin tanlovga ega bo'lish aqlga sig'maydi. Boshqa aktyorlar bu natijani qabul qilmaydi va saylov bilan yangi keskinlik yuzaga keladi. Bu holat bir muddat davom etgan otashkesimni buzishi va Liviyaning yana xaosga tushishiga sabab bo'lishi mumkin.

Bunday bir muhitda Fransiyaning Liviyadagi jarayonga Parij jarayoni bilan ta’sir qilishi vaziyatni yanada sezgir qiladi. Saylovlar Liviyadagi muammolarni hal qilmaydi, lekin saylovlar mamlakat taqdirini belgilaydi.

SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeşiltashning bu boradagi bahosini taqdim etdik...