қазақистан «дәриҗидин ташқири пирезидентлиқ түзүм» ни әмәлдин қалдурди

түркийә авази радийоси хәвири: қазақистан пирезиденти қасим җөмәрт тоқайев парламент омумий кеңишидә хәлққә хитаб қилип, қазақистанниң сийасий түзүлмисини омумйүзлүк йеңилашниң йеңи ислаһат лайиһәсини елан қилди.

у ислаһатниң алди билән изчил демократийәлишишни вә дөләтниң муқимлиқи вә башқурушини капаләтләндүрүшни мәқсәт қилидиғанлиқини билдүрди.

қасим җөмәрт тоқайевниң «йеңи қазақистан» әндизисини бәрпа қилишни мәқсәт қилған 8 маддилиқ ислаһат пиланиға асасән, бу дөләттики һазирқи дәриҗидин ташқири пирезидентлиқ түзүми ахирлишиду вә парламенти күчлүк президентлиқ түзүмгә өтиду.

буниң билән, «күчлүк пирезидент, үнүми йуқири парламент вә мәсулийәтчан һөкүмәт» пиринсипи оттуриға чиқиду. пирезидент вәзипигә олтурсила сийасий партийәниң әзаси болалмайду. бу даиридә, пирезидент тоқайев һакимийәт бешидики партийә аманат (нур отан) ниң рәислик муддитини ахирлаштуриду.

буниңдин башқа, мәркизий сайлам комитети, малийә комитети вә асасий қанун кеңиши қатарлиқ органларниң башлиқлири вә әзалири сийасий партийәләрниң әзаси болалмайду. бивастә қарашлиқ шәһәр башлиқлири вә өлкә башлиқлири партийәләрдә йуқири дәриҗилик орунни игилийәлмәйду.

бу қанун пирезидентниң йеқин туғқанлириниң дөләтниң йуқири дәриҗилик орунлириға вә йерим аммиви ширкәтләрдә вәзипигә қойулуши қанун бойичә чәклиниду.

парламентниң йуқири қанити болған кеңәш палатасиниң тәркибидә өзгириш болиду. илгири пирезидент тәрипидин 15 кеңәш палата әзаси тәйинлинидиған кеңәштә, бу сан 10 ға қисқартилиду. уларниң бәш нәпирини қазақистан хәлқ мәҗлиси көрситиду. нәтиҗидә, асамбелниң парламентқа вәкил тәйинләш һоқуқи әмәлдин қалдурулиду.

пәқәт парламентниң төвән палатасиниңла қанун чиқириш һоқуқи болиду. бу бир қатар ислаһатлар арқилиқ һоқуқ даириси кеңәйтилидиған парламентта барлиқ иҗтимаий қатламларға вәкиллик қилиш үчүн, ниспий вәкиллик қилиш түзүми әмәлгә ашурулиду.

бивастә қарашлиқ шәһәр башлиқ намзатлири вә өлкиләрниң валий намзатлири йәрлик парламент тәрипидин васитилик сайлам арқилиқ бекитилиду.

абай , җезказган вә җетису қатарлиқ йеңи өлкиләр қурулиду.

ислаһатниң күчкә игә болуши үчүн, йил ахириғичә 20 қанун мақуллиниду, шуниң билән бир вақитта йәнә, асасий қанунниң 30 нәччә маддисиға түзитиш киргүзүлиду.