qazaqistan qirghizistangha aral köli üchün hemkarlishishni teklip qildi

türkiye awazi radiyosi xewiri: qazaqistan muhit, géologiye we tebiiy bayliqlar ministiri magzum mirzagaliyéw axbarat élan qilish yighinida, 1993-yili aral kölini qutquzush üchün qazaqistan, qirghizistan, özbékstan we tajikstan otturisida qurulghan aral kölini qutquzush fondining xizmetliri heqqide melumat berdi.

u fondning aktip xizmetler ishligenlikini bildürüp, qirghizistanning 2015-yili fondtin chékinishining fond xizmetlirige qiyinchiliq peyda qilghanliqini eskertti.

u: «bir hepte burun bishkekte mensepdéshim we hökümet ezaliri bilen körüshtüm. qirghizistangha aral kölini qutquzush fondi ramkisida hemkarliqlarni qaytidin janlandurushni teklip qilduq» dédi.

u qirghizistanning fondqa bolghan ezaliqining qazaqistan üchün muhim ikenlikini tekitlep, aral kölini su bilen teminleydighan sir deryasi (seyxun) ning süyi qirghizistanning narin deryasidin kélidighanliqini bildürdi.

u besh döletni birleshtüridighan aral kölini qutquzush fondining aktip xizmet qilishining, qazaqistan we bashqa ottura asiya döletliri üchün muhim ehmiyetke ige ikenlikini qeyt qildi.

u aral kölining qazaqistan qismida yasalghan kök aral su ambiri sayisida 27 milyard kub métir su yighqanliqlirini bildürüp: «aral kölining qazaqistandiki qismi yilséri chongiyiwatidu. buning bilenla boldi qilmay, mesilini hel qilish üchün rayondiki besh dölet xizmetlirimizni dawamlashturushimiz lazim» dédi.

u ötken hepte élan qilghan bayanatida, bu yil (2019) türkistan ishtatidiki déhqanchiliq étizlirini sughirish üchün qirghizistanning narin-sir derya oymanliqidin 300 milyon kub métir su alghanliqlirini, kéler yili 550 milyon kub métir su telep qilidighanliqlirini éytqan idi.

sabiq sowétler ittipaqi mezgilide ottura asiyaning eng chong deryaliri hésablinidighan amu (jeyxun) we sir (seyxun) deryalirining süyi, yéza igiliki we paxta yétishtürüsh üchün pilansiz ishlitilgenliki üchün, aral kölining %90 tin köpireki qurup ketken idi.

qazaqistan, qirghizistan, tajikstan, türkmenistan we özbékstan 1993-yili kölcheklerge ayrilghan aralni qaytidin eslige keltürüsh üchün aral kölini qutquzush fondini qurghan we 25 yildin buyan kölning muhitqa hemde rayon xelqige körsitidighan selbiy tesirini yoqitishqa tiriship kelmekte.