tarixtiki bügün: 2019 - yili 24 - féwral

■  1793 – yili 24 – féwralda yawropache usuldiki «nizami jedit» namliq yéngi bir qoshun quruldi. yenicheri eskerlirining yétishelmeywatqanliqi we peyda qiliwatqan mesililirini nezerde tutqan sultan üchinchi selim nizami jedit dégen isimda yéngi bir qoshun qurup chiqish teyyarliqlirini bashlidi. bu qoshun tunji utuqini aqqada firansuz eskerlirini yéngish arqiliq namayan qildi. lékin, üchinchi selimning texttin chüshürülüshi bilen nizami jedit qoshunimu tarqitiwétildi.

■  1910 – yili 24 – féwralda dangliq ressam, arxéolog we istanbul qadiköyning tunji sheherlik hökümet bashliqi bolghan osman hamdi beg wapat boldi. u, dewrimizdimu mewjutluqini mimar sinan uniwérsitéti güzel senetler fakultéti dégen nam astida dawamlashturuwatqan sanayi nefise mektebi aliyesining we istanbul arxéologiye muzéyining qurghuchisi idi. türklerning tunji arxéologiyelik qézish – tekshürüsh xizmetlirige bashlamchiliq qilghan osman hamdi beg, nemrut téghi, lagina we saydada arxéologiyelik tekshürüshlerni élip bardi. saydadiki qézip tekshürüshte tapqan yadikarliqlar arisida arxéologiye dunyasining eng muhim eserlirining biri hésablinidighan «iskender tawuti» mu bar. «tashpaqa terbiyesi», «qoral sodigiri» osman hamdining diqqetni küchlük jelip qilidighan özgiche eserliridindur. uning nurghun resimliri istanbul resim we heykel muzéyi, london, liwérpol we boston muzéylirida körgezme qilinmaqta.

■  1942 – yili 24 – féwralda yehudiylarni pelestinge élip mangghan paraxot ruslar teripidin gherq qiliwétildi. roméniyening köstenje portidin pelestinge bérish üchün yolgha chiqqan struma paraxoti qara déngizda bir partlash netijiside gherq bolup ketti. aridin yillar ötkendin kéyin, partlashqa rusiye su asti paraxotidin qoyup bérilgen bir torpidoning seweb bolghanliqi otturigha chiqti. bu weqede 800 ge yéqin yehudiy jénidin ayrilghan, peqet birla adem hayat qalghanidi.

■  1955 – yili 24 – féwralda baghdad shertnamisi imzalandi. türkiye, iraq, pakistan we iran arisida imzalanghan merkuz shertnamining yene bir ismi CENTO idi, bu shertname 1979 – yilighiche rolini jari qildurdi.

■  1977 – yili 24 – féwralda türk fizikichi piroféssor doktor feza gürsey opénxéymir mukapati we éynishtiyn médaligha érishti. gürsey mukapatni amérikiliq fizikichi s.glashow bilen ortaqlashti.

■  1991 – yili 24 – féwralda birinchi qétimliq pars qoltuqi urushining quruqluq herikiti bashlandi. iraqning kuweytni ishghal qilghanliqi ilgiri sürülüp bashlanghan birinchi qétimliq pars qoltuqi urushida iraqqa hawadin zerbe bérish herikitidin kéyin, ittipaqdash küchler quruqluqtin iraqqa hujum qildi. amérika bashchiliqida seudi erebistanning shimalidin bashlanghan heriket üch kün dawamlashti we iraq qarshiliqigha zerbe bérilip, urush toxtitish kélishimi imzalandi.