өлчәмлик ухлаймән, чүнки...

түркийә авази радийоси: шундақ, вуҗудимизниң биз халимисақму орундимай қутулғили болмайдиған әң муһим еһтийаҗлириниң бири болған уйқу һәққидә тохтилип өтимиз. һә раст, уйқуңизға қандиңизму? келиңлар, «мән өлчәмлик ухлаймән, чүнки...» дегән һалда, темимизни башливетәйли.

*  *  *  *

әгәр уйқуңизға қанмиған болсиңиз, бизниң төвәндә аңлитидиғанлиримиз, сизгә нисбәтән мәлум частотидики аваз долқунидин башқа бир мәнә ипадилимәйду. миңиңизниң аңлиғанлириңизни бир тәрәп қилиши тәскә тохтайду. чүнки, уйқу бәдинимизниң арам елиши билән қанчилик мунасивәтлик болса, меңимизниң фонксйәсини җари қилдуруши билән шунчилик мунасивәтлик ...

*  *  *  *

йавайи һайванлар уйқусини озуқлуқ вә қоғдиниш еһтийаҗиға асасән тәңшәйду. мәсилән, күндүзлири тәбиәт овчилири көп болғачқа, мүшүкләр күндүзлири ухлап, арам елип, кечилири овлашни йахши көриду. биз инсанлар мәдәнийәт елип кәлгән әркин-азадилик сәвәбидин 24 саәтниң халиған бир қисмида ухлашни таллийалаймиз ...

*  *  *  *

һалбуки, меңимиз вә бәдән қурулмимиз күнниң мәлум вақитлирида бәлгилик ухлашқа моһтаҗ. гәрчә һайванларға охшаш йиртқуч һайванлардин қоғдиниш йаки олҗа қоғлишиш болмисиму, бәдинимиз кечә-күндүз тәңпуңлуқини күн нуриға асасән тәңшәйду. меңимиздә вақитни наһайити йахши билидиған асасий саәт бар. бу саәт бизниң әтигәндә орнимиздин турушимиз, кәчтә ухлишимизға йардәм бериду. күн нури мәзкур асасий саәтниң әң йеқин дости. кишиләр йемәклик арқилиқ еришәлмигән витамин д ға қуйаш нури арқилиқ еришиду. шуңлашқа күн чиққан, һава очуқ пәйтләрдә ойғақ болуш интайин муһим.

*  *  *  *

уйқу меңимиздин бәдинимизгә тарқилидиған нерва һүҗәйрилириниң тарқилишини тәңшәйду. биз ойғақ чеғимизда йүз бәргән барлиқ ишларни бир тәрәп қилидиған нерва һүҗәйрилири, ухлиған чеғимизда, өзини тәртипкә селиш пурситигә еришәләйду. ойғанғанда, чоң меңә һәрә көникигә охшаш ишләйду. у тохтимастин йеңи ички сақлиғучларни қуруп чиқиду. буниң үчүн меңиниң йеқилғуси болған глукозаға еһтийаҗ бар. бәк кәч вақитларғичә ухлимиғанда, нерва һүҗәйрилири чарчап, гаңгирап қалиду-дә, йеңи әслимиләрни сақлийалмайду.

*  *  *  *

уйқу күндүзи меңигә йиғилип қалған керәксиз учурларни тазилайду. барлиқ һәрикәтлиримизниң йеқилғуси болған глукоза ухлаш җәрйанида һәрикәтләнмигәчкә, меңигә техиму көп тарқилиду. бундақ болғанда, чоң меңә еһтийаҗлиқ учурларни сақлап қелип, зөрүр болмиған учурларни тазилайду.

бу чәклик вақитта биз санап болалмайдиған нурғун амиллар түпәйлидин, даим, тәртиплик, өлчәмлик ухлаш озуқлуққа охшашла инсанларниң сағламлиқи үчүн наһайити муһим болған еһтийаҗ һесаблиниду.