kapitanning sayahet xatirisi - istanbul (qandilli) ...

türkiye awazi radiyosi: sayahet kémimiz «seyyah»ning déngizni we yéngi jaylarni  körüshke hérismen yoluchiliri, sayahet kémimiz «seyyah»qa xush kepsiler. biz istanbulni, istanbul boghuzining eng güzel jaylirini seyle qilishni dawamlashturuwatimiz. bügünki menzilimiz déngiz boyidiki heywetlik willaliri we derexler bilen qaplanghan yapyéshil töpilikliri bilen dangliq qandilli.

*  *  *  *

istanbul boghuzi küchlük éqinliri bilen dangliq bolup, ulargha eng diqqet qilish kérek bolghan jay bolsa, qandilli. chünki istanbul boghuzidiki éqin qandillidin bashlap bir hesse, bezide köp shiddetlinidu. shunglashqa, matroslar qandillini istanbul boghuzining eng halqiliq burulush nuqtisi, dep qaraydu. lékin, ensirimenglar, men bu éqinlarni obdan bilidighan tejribilik bir matros. siler qirghaq boyidiki qatar - qatar tizilip ketken willalar, saraylarni tamasha qilip, qandilli portigha lengger tashlash ishini manga qaldurup qoyunglar.

qandilli istanbulning anadolu teripige jaylashqan bolup, tarixning iznalirini özige mujessem qilghan qurulushi we heywetlik menzirisi bilen türkiyelik we chet ellik sayahetchilerni özige jelp qilip kelmekte. biz qandilli terepke qarap kétiwétip köridighan tunji saray — qibrisli sariyi. bu istanbul boghuzidiki déngiz qaraydighan teripi eng uzun bina. yéshilliqlar qoynidiki bu binada 21 yataq öy bar bolup, üch asasiy bölektin terkib tapidu. pyér loti we firansiye impératoresi éwgény bu sarayning dangliq méhmanliri qataridin orun alidu.

bir az ilgiriliginimizde, abud efendi sariyining yénidin ötimiz. siler hazir sayahet kémimiz «seyyah» bilen seyle qilishning imtiyazidin behrimen boluwatisiler؛ chünki bu sarayni peqet déngiz tereptinla körgili bolidu. bu istanbul boghuzidiki aldinqi esirdin qalghan nadir imaretlerning biri bolup, özgiche binakarliqi bilen kishini tesirlendüridu. uning yénidila yene bir ésil saray — kont léon ostrog sariyi bar؛ renggi we binakarliqi bilen kishining diqqitini tartidighan bu saray, bir chaghlarda osmanli ordisida meslihetchi bolup wezipe ötigen polshaliq kontning nami bilen atalghan. bu heqiqetenmu nepis qurulushlarning biri. silerchimu shundaq emesmu?

biz hazir qandilli piristanigha yéqinlishiwatimiz. emdi sayahet kémimiz «seyyah»ni lenggerlep, qandillini ziyaret qilishni bashlayli.

bizni piristanning yénidiki qandilli jamesi qarshi alidu. sirtidin qarighanda, tolimu addiy körünidighan bu jamening chong dérize we kahish bézekliri kishining diqqitini tartidu. bu yerdin biz déngiz qirghiqini boylap edib efendi sariyigha qarap mangimiz. bu saray men yuqirida tilgha élip ötkendek, istanbul boghuzining éqin süriti eng téz yerlirining birige jaylashqan. körüwatqininglardek, bu bina déngiz qirghiqida emes, belki déngizning ichide. uzun yillar jeryanida köp qétim eslige keltürülgen edib efendi sariyi (willasi)ning istanbul boghuzi menzirisi heqiqetenmu güzel.

emdi osmanli melikilirining biri bolghan adile sultanning yazliq ordisigha qarap mangayli. adile sultan osmanli xandanliqidiki birdinbir shaire hésablinidu. istanbul boghuzining özgiche menzirisige ige bu heshemetlik saray, bir mezgil qizlar ottura mektipi süpitide ishlitilgen. saray özining ésil we nepis neqishliri, égiz ögzisi we altun yopurmaqliq bézekliri bilen bir dewrning pütkül heywitini namayan qilip béridu.

arqa kochilargha ichkirilep kirip, qandillini téximu yéqindin körüshni bashlisaq qandaq deysiler? chünki qandilli déngiz boyidiki willa – sarayliri bilenla emes, belki arqa kochilardiki saray we öyliri bilenmu dangliq. osmanli binakarliqini eks ettürüp béridighan kona binalar, birdinla ziyaretchilerni bashqa bir dewrge élip baridu. istanbul boghuzigha qaraydighan bu kochidiki öylerning hemmisi qoghdiliwatidu. eger charchimighan bolsanglar, töpiliklerge qarap yene bir az mangayli. siler güzel binalarni süretke tartinglar, men qandilli dégen isim bilen bir gewdiliship ketken resetxana heqqide sözlep bérey. qandilli resetxanisi boghazichi uniwérsitéti qarmiqidiki bir yer tewresh tetqiqat orni. türkiye köp yer tewreydighan dölet bolghachqa, yer tewreshke munasiwetlik tetqiqat we izdinishler intayin muhim orunda turidu. qandilli resetxanisi yer tewresh tetqiqati sahesidiki eng ilghar organlarning biri. bu resetxana osmanli dewride beyoghluda météorologiyelik közitish xizmetliri üchün ishlitilgen. istanbuldiki chong yer tewreshtin kéyin, bu yerde yer tewresh tetqiqati élip bérilishqa bashlighan. resetxana kéyinche qandilligha yötkelgen.

*  *  *  *

waqit bügünmu nahayiti téz ötüp ketti. men bilen hempikir yaki emeslikinglarni bilmeymen, emma istanbulni sayahet qilghanda, waqit bashqichila téz ötüp kétidu. ötmüsh bilen bügün özara gireliship ketken, her bir rayonida oxshimighan bir hékayisi bilen namayan bolidighan istanbulni ziyaret qilip, sözlep tügetkili bolidighandek emes. eng yaxshisi siler kéler hepte yene kémimizdiki ornunglarni élinglar-de, seylimizni dawamlashturayli.