kapitanning sayahet xatirisi - istanbul - polonezköy

türkiye awazi radiyosi: istanbulning anadolu teripidiki qisqa waqit ichidila sheherning warang – churungliridin qutulghili bolidighan beykoz rayonini seyle qilishni dawamlashturimiz. beykoz sheher merkizidin nahayiti qisqa waqit ichidila yétip barghili bolidighan, tebiet bilen gireliship ketken yaypéshil we tinch jay.  emeliyette u sheher ichide bolsimu, kishige goya sheherdin yiraqtikidek hés qilduridighan bir yer. men bundaq yerlerni «séhirlik» dep ataymen؛ chünki u ademge özining sheherning chégrasi ichide ikenlikini untuldurup, ichki dunyasini bashqa zaman we bashqa makangha élip baridu.

tarixta bezide kishiler öylirini, yéqinlirini, hetta wetinini tashlap, yéngi jayda, yéngi dölette yéngi hayatini bashlashqa mejbur bolup qalidu. bu ehwal bezide ular yéngi dinni qobul qilghanliqi üchün ziyankeshlikke uchrighandin kéyin, bezide urush jeryanida, bezide tesewwur qilghili bolmaydighan siyasetler yolgha qoyulghan chaghlarda yüz béridu. beykozdimu shundaq bir yer bar bolup, hékayisi nahayiti qiziqarliq. sayahet kémimiz «seyyah»ni beykoz piristanigha lenggerlep, seylimizni bu qiziqarliq jaydin, bashqiche qilip éytqanda, polshadin kelgenler qurghan polonezköydin bashlayli. yéshilliqlar qoynidiki güzel makan polonezköy, bügünki künde nahayiti chong yerni qaplighan bir tebiet baghchisi. men silerge yolda polonezköyning hékayisini sözlep bérimen. hazir bizni saqlawatqan mashinigha olturup, yolgha chiqidighan peyt keldi. menzilirimizge yétip bérish üchün, déngizdin ichkirige qarap mangimiz.

*  *  *  *

men polonezköyni seyle qilishtin ilgiri, silerge qisqighine bolsimu, tarixni seyle qildurmaqchimen. chünki polonezköyning hékayisi ötmüshte yüz bergen ishlar bilen biwasite munasiwetlik. 18-esirning axirlirigha kelgende, polsha zéminini rusiye, awstriye we pirussiye özara bölüshüwalidu. bu bölüshüshni qobul qilmay qozghilang kötürgen polshaliqlar, shiddetlik basturushlargha duch kélip, köchüshke mejbur bolup qalidu. polshaliqlarning köpinchisi yawropa sheherlirige kétidu. emma, ularning beziliri osmanli impériyesidin panahliq tilep, polshaning musteqilliq kürishini osmanli zéminida dawamlashturidu. ular beykozdin bir mehellini sétiwélip, deslepte on ikki ademni olturaqlashturidu. bara – bara bu yéza polshadin kelgen musapirlarning makanigha aylinidu. u yézining eyni waqittiki ismi adampol, bügünki kündiki ismi bolsa, polonezköydur. osmanli impériyesi polshaliqlarning yézini bashqurush ishlirini ularning meylige qoyuwétidu we osmanli zéminidiki bu yer polsha chégrasi sirtida qurulghan tunji polsha yézisi bolup qalidu. polonezköy wetinidin yiraqlishishqa mejbur bolup qalghan polshaliqlarning yéngi wetinige aylinidu. dunyagha dangliq türk soprano leyla genjer polonezköyde dunyagha kélidu. polonezköy dangliq piyaninochi firanz list, yazghuchi gustaw flaubért, polsha pirézidénti léch wélisha we polsha pirézidénti aléksandr kwaniwiskiylarni kütüwalidu.

belkim bek köp sözlep ketken bolushum mumkin, emma, polonezköyning kishini heyran qalduridighan bu hékayisining silernimu qiziqturghanliqigha ishinimen. emdi bu hékaye yüz bergen jayni tepsiliy körüp chiqayli.

yézining kirish éghizida bizni qarshi alidighan meryem ana chérkawi, polonezköyge sélinghan tunji chérkaw yer tewreshte örülüp chüshkendin kéyin,  uning ornigha sélinghaniken. türkiye armiyesi birinchi dunya urushi mezgilide bu chérkawni bash ishtab qilip ishlitidu. siler körüp turuwatqan bu güzel baghchining ichidiki chérkaw bolsa, bügünki künde bayram we oxshimighan paaliyetler üchünmu mulazimet qilidu.

biz azraq algha ilgirilep, polsha-türk dostluqining simwoli bolghan zofiya rizi xatire sariyigha ötimiz. bu xatire saray öz dewridiki eng muhim öylerning biri dep qarilidu. chünki u polsha enenisi saqlinip qalghan, kutupxana we muhim resimler qoyulghan öy idi. bu tipik polsha yéza öyi, bügünki kündimu burunqi güzelliki we özgichilikidin héchnémini yoqitip qoymastin ziyaretchilerni qarshi almaqta. biz polonezköydiki kishilerning qandaq turmush kechürgenliki we qandaq öylerde olturghanliqini zofiya rizi xatire sariyida köreleymiz. emdi öyge kirip, kentning tarixi heqqide chüshenche béridighan süret we höjjetlerni körüp baqayli.

yéza meydanining keynidiki yaghachtin oyma heykeller we renggareng eynek monchaqlar yasilidighan senet merkizinimu ziyaret qilip, qalghanlirini silerge qaldurimen. piyade méngish yaki wélisipit minish yolidin birni tallap, pakiz orman hawasidin erkin nepeslinip, ajayip güzel tebiiy menzirilerdin huzurlansanglarmu, bu yézining kona eslimilirini tesewwur qilip, xiyal dunyaringlada eslige keltürüp baqsanglarmu bolidu.