kosmografiye

atatürkning türkiye tarixidiki tunji astronomiye kitabini yazdurghanliqini we ay sharidiki bir oymanliqqa atatürkning ismi qoyulghanliqini bilemsiz?

türkiyening musteqilliq urushi ghelibe bilen axirlashqanda, türkiye xelqi üchün yépyéngi bir küresh basquchi bashlanghanidi. türkiye bir tereptin, iqtisadiy qiyinchiliqlargha qarshi küresh qilsa, yene bir tereptin, ilim-pen we senet sahesini tereqqiy qildurush yolida nahayiti muhim xizmetlerni ishlewatatti. bu dairide, oqughuchilarni chet elge oqushqa ewetip, zamaniwi döletning asasini mustehkemlewatatti.

bu dewrde kishiler astronomiyening néme ikenlikini bilmeytti. atatürk ilim-penge yüzlengen, algha intilishchan bir dölet erbabi idi. shunga u sorbonné uniwérsitétida awiyatsiye inzhénérliqi kespide oqughan piroféssor doktor eli yardin astronomiye kitabi yézishini telep qilidu. dunya tarixida bir dölet erbabining astronomiye kitabi yazdurghanliqi heqqide buningdin bashqa héchqandaq misal yoq.

piroféssor doktor eli yarning bu kitabi pütkül dunya zor iqtisadiy kirizisqa qarshi küresh qiliwatqan 1929-yili tunji qétim neshr qilinip, toluq ottura mektepning 3-yilliqida mejburi derslik süpitide oqutushqa bashlinidu.

 bu kitabta pesillerning shekillinishidin tartip qara öngkürlerning shekillinishigiche, aristotéldin tartip kopérnik we galiléyghiche bolghan barliq muhim alimlarning köz qarashliri, quyash sistémisidin tartip saman yoli xeritisigiche bolghan intayin muhim uchurlar otturigha qoyulidu. shundaqla ay shari xeritiliri, seyyariler, yultuzlar topi, téléskoplar, hetta ay sharidiki bir oymanliq heqqide melumat bérilidu.

gallérda tughulup ösken engiliyelik alim doktor hag pérsi wilkins  atatürgha bolghan chongqur hörmiti yüzisidin,  1956-yili ay sharidiki chong bir oymanliqqa atatürkning ismini qoyidu.