ukraina kirizisi we ottura sherqtiki normallishish musapisi

ukraina kirizisi we ottura sherqtiki normallishish musapisi

küntertip we analiz (36)

(murat yéshiltash)

türkiye awazi radiyosi: yéngi soghuq urushning chong küchüsh dolquni kürishi ichide ottura sherq döletlirining ehwaligha qarighanda, rusiye-ukraina urushi washingitonni xélila aware qilmaqta. shunga ottura sherq döletlirining muhim bixeterlik mesililirige amérika yéterlik derijide ehmiyet bermey kelmekte.

israiliye we paris qoltuqidiki bezi döletler baydin hökümitining wiyénnada élip bériliwatqan wasitiliq muzakirilerde rusiye-ukraina urushining uzirap kétishi sewebidin téhrangha chong yol qoyushlarda bolushidin ensirimekte.

eger iran 2015-yildiki yadro kélishimige boysunushni qobul qilsa, washington hökümiti hem iranning bashqurulidighan bomba iqtidarini cheklesh telipini qayturuwalidu hemde iranning yerlik xelq eskerlirining rayondiki tesiri we mewjutluqini körmeske salidu, dep qaralmaqta. uning üstige yadro kélishimining yéngilinishi munasiwiti bilen, iran inqilabni muhapizet qisimlirini amérikaning térrorluq tizimlikidin chiqiriwétishi mumkinlikining washingtonda munazire qilinghanliqimu yuqirida tilgha élinghan döletler üchün qobul qilish tes bolghan bixeterlik mesilisi dep qaralmaqta.

pars qoltuqi döletliri, yéqinqi yillarda amérikaning pozitsiyesidin ümidsizlenmekte. washingtonning asiyagha yüzlinish siyasiti rayonning ehmiyet derijisining töwenligenlikini körsetmekte. shuningdek seudi erebistan we ereb birleshme xelipilikige qarshi yemendiki iran qollawatqan xusiylarning rakéta hujumlirigha baydin hökümitining arilashmighanliqi alahide diqqetke élinmaqta. bu wejidin pars qoltuqi döletliri herbiy esliheler bilen teminlesh we yéngi soda munasiwetliri ornitish üchün amérikadin bashqa nurghun döletler bilen (yeni xitay we rusiye qatarliq chong döletler bilen) bolghan munasiwetlirini köp xillashturushqa yüzlenmekte.

amérika bolsa, rayondiki döletlerning bu munasiwetlerni köp xillashturush siyasitidin biaram bolsimu, emma bu weziyetni özgertishke anche perwa qilmay kelmekte. lékin kelgüside oylimighan yerdin washingiton hökümiti paris qoltuqi döletliri, israiliye we shimaliy afriqa döletliri otturisidiki yéqinlishish musapisige qatnishishi mumkin. washingiton hökümiti ottura sherq rayonidiki buruqtumluqni chong riqabette kozirgha aylandurushni xalishi mumkin. undaq bolghanda mesililerni asas qilghan rayon hemkarliqi üchün yéngi bir asas barliqqa kélishi mumkin.

hazir ereb birleshme xelipiliki, misir, seudi erebistan, iyordaniye, marakesh, behreyin, iraq we israiliye ottura sherq rayonidiki her xil uchrishishlar bilen yéngi hemkarliq pursiti izdewatqan döletler qataridin orun aldi. türkiyening öz nishanigha mas kélidighan ehwal astida, bu köp tereplimilik teshebbuslargha maslishishi menpeetige uyghun bolushi mumkin. eger enqere oxshimighan mesililerde bu köp xil hemkarliq teshebbusigha qatnashsa, kelgüside muzakire axirlashqanda iranning yaki xelq eskerlirining rayondiki ashqan tesiri wastiliq halda tengpunglashqan bolidu. buningdin bashqa yene, türkiye paris qoltuqi rayonida sodida ortaq payda élish logikisi bilen heriket qilmaqta. bu sewebtin mezkur teshebbuslarning chongqurlishishi enqerening rayon döletliri bilen énérgiye we sayahet qatarliq sahelerde yéngi hemkarliq ornatqanliqini körsitidu. shundaq bolghanda eger amérika bir küni yéngi soghuq urush sewebidin sherqiy aq déngiz we ottura sherq rayonigha washingiton merkezlik ittipaq layihisi bilen qaytip kelgende, türkiyening rayondiki döletler bilen oxshash bolmighan mesililerde tereqqiy qildürghan hemkarliqi arqiliq rayondiki tenglimilerde sepning sirtida qilish éhtimalliqi yoq qilinghan bolidu.

türkiye aldimizdiki künlerde ottura sherqning normallishishi üchün yéngi qedemlerni tashlishi mumkin, bu türkiyening ukraina kirizisi mezgilide körünerlik ewzelliklerge érishishini ishqa ashurushi mumkin.