süriyediki axirqi qele-idlib

rusye we iranning yantayaq bolushi bilen esed hakimiyiti süriyening nurghun rayonini herbiy yollar arqiliq qaytidin qolgha kirgüzüwaldi. süriyediki öktichi qoralliq küchler we humus, ghuta, dera we bashqa rayonlardiki yerlik xelqning idlibke köchüp kélishidin kéyin idlib hem süriyelik yerlik xelqning hemde qoralliq öktichilerning eng axirqi qelesige aylandi. urushtin ilgiri nopusi 700 ming bolghan idlibte nöwette  3 milyondin artuq kishi yashimaqta. süriye mesilisini hel qilish üchün ötküzüp kéliniwatqan astana muzakiriliride toqunushni peseytish rayoni qilip békitilgen 4 rayondin birsi del idlib idi. astana muzakiriliri dairiside türkiye armiyesi idlibte jemiy 12 közitish nuqtisi berpa qilip chiqqanidi.

esed eskerlirining idlibke qozghighan hujumliri uzundin buyan küntertipning qiziq nuqtiliridin biri bolup kelmekte. nawada idlibke keng kölemlik herbiy heriket qozghalghan teqdirde idlibte köch dolquni yüz béretti, milyonlarche adem türkiyedin panahliq tileytti. türkiye dunya boyiche eng köp musapirgha sahibxanliq qiliwatqan döletler biri bolup, nawada bu qétim idlibtin musapir kelse bu musapirlarni muwapiq orunlashturushta heqiqeten qiylinip qalatti. idlibke qilinidighan hujum keltürüp chiqiridighan weyranchiliq we insaniy kirizisler pütkül dunyani endishe saldi. mushundaq halqiliq peytte hem neq meydanda hemde muzakire üstilide idlib kirizisini hel qilish üchün türkiye dadilliq bilen heriketke ötti.

astana muzakiriliridin kéyin iran, türkiye we rusiye téhranda süriye mesilisi boyiche mexsus yighin chaqirdi. yighinda jumhur reis rejep tayyip erdoghan idlibte oq chiqirishni toxtitish we insaniy böhranlarning kélip chiqishini aldini élish zor küch serp qildi, erdoghanning bu tirishchanliqigha pütkül dunya shahit boldi, bu  yighin asasen neq meydandin biwaste tarqitildi. bu qétimqi aliy rehberler yighinida idlibte oq chiqirishni toxtitish pikirige iran bilen rusiye naraziliq bildürgen bolsimu, idlibtiki tereplerni qoral tashlashqa chaqirdi. buningdin sirt, türkiyening qetiy pozitiyesi netijiside héch bolmighanda idlibke herbiy heriket élip bérish waqtinche kéchiktürülgen boldi we idlib mesilisige ünümlük chare tépish üchün azraq bolsimu purset yaritildi.  

idlb mesilisini hel qilish üchün nurghun chare otturigha qoyulmaqta. rusiye we ittipaqdashliri türkiyening közitish nuqtiliridin chékinp, idlibke keng kölemlik herbiy heriket qozghashni qobul qilishi üchün bésim ishlitip kelmekte. türkiye bolsa mesilini perqliq yollar bilen hel qilishqa tirishmaqta. bu yollardin birsi  türkiye we türkiyege yéqin turidighan qoralliq öktichi küchlerning nopuzini kücheytip, heyet tahrir ush sham we bezi guruppilarning héch bolmighanda shimaldin chékinip jenubgha yötkilishi, shundaqla türkistan islam partiyesi we huras ed denge oxshash guruppilarni tarqaqlashturushtin ibaret.

idlibte insaniy böhranlarning aldini élish üchün türkiye özige yéqin terepler bilen birlikte idlibke kirip, idlib merkizi bolup bixeter rayon berpa qilish eng muwapiq chare bolushi mumkin. bu chare öktichilerning teltöküs zéminsiz qélishining aldini élish, insaniy böhranlarning yüz bérishige qarap turmasliq, p k k –y p g térrorluq teshkilatining qalaymiqan weziyettin paydilinip kétishining aldini élish qatarliqlarda ishqa yaraydu. nawada idlibke herbiy heriket qozghalghan teqdirde p k k ning süriyediki gumashtilirigha purset yaritilidu. irangha tewe qoralliq küchler we hizbullahning süriye démokratik küchlirige qarashliq qoralliq küchlerning herbiy telim éliwatqanliqi melum. bu küchlermu idlbke qarshi élip bérilidighan herbiy heriketke qoshulushni pilanlap yürgenliki toghrisida uchurlar bar. bu küchler afrinni  qaytidin qolgha chüshürüshning koyida yürmekte. buningdin sirt süriyening tél-rifat rayonidimu bu küchler qoshun toplimaqta. mushundaq xeterlik weziyette türkiyening aktip heriket qilishi nahayiti tebiiy ishtur.