hawa bulghinishi kishining ömrini 10 yilghiche qisqartidu
amérika chikago uniwérstétining «hawa süpiti hayat indéksi» (AQLI) namliq tetqiqat doklatida, 2018-1998 yilliri otturisidiki mezgilde hawa bulghinishining otturiche ömür körüshke körsitidighan tesirliri otturigha qoyuldi.
türkiye awazi radiyosi xewiri: hawa bulghinishi éghir bolghan döletlerde otturiche ömürdiki qisqirashning 10 yilgha qeder chiqqanliqi qeyt qilindi.
tetqiqatlarda tashqa aylanghan yéqilghulardin paydilinish netijiside otturigha chiqqan nipiz chang-tozang parchilirining, insanlarning salametlikige tesir körsitidighanliqi ispatlandi.
hawaning bulghinishining tesirige uchrighan döletlerning béshida, bangladish, hindistan, népal we pakistan qatarliq döletler turidu.dunya nopusining töttin bir qismi bu döletlerde yashaydu.
bu döletlerde atmosféra bulghinishining 20 yil ilgiridikige sélishturghanda %44 ashqanliqi bayqaldi. bu sewebtin, otturiche ömürning ottura hésab bilen besh yil qisqarghanliqi éniqlandi, emma hindistan we bangladishning bezi rayonlirida qisqirashning 10 yilgha chiqqanliqi bildürüldi.
bolupmu, sherqiy jenubiy asiya döletliride orman we étizlardiki ot apetliri, qatnash we éléktr istansisiliri, hawa bulghinishini keltürüp chiqiridighan asasliq seweblerning biri. texminen 650 milyon nopus yashaydighan rayonning %89 de, hawa bulghinish ölchemliri dunya sehiye teshkilati belgiligen chektin éship ketken.
amérika, yawropa döletliri we yaponiyede hawa süpitining öskenliki qeyt qilindi. yene bir tereptin, dunya miqyasi boyiche hésablighanda, hawa bulghinishining otturiche ömürni texminen ikki yil qisqartqanliqi eskertildi.
chikago unwérsititi énérgiye siyasetliri tetqiqat inistituti (EPIC) ning mudiri maykél girinston (Michael Greenstone) mundaq dédi:
«hawa bulghinishi insanlarning salametliki üchün éytqanda, uzun jehettin wuxen wirusi (Kovid-19) dinmu xeterlik. hawa bulghinishidin kélip chiqqan saghlamliq mesililiri wuxen wirusi késilige qarighanda téximu chong xeter élip kélidu.»
