yawropa ittipaqi xitaydin jaza lagérini taqiwitishni telep qildi

türkiye awazi radiyosi xewiri: yawropa parlaménti xitay hökümitini uyghur, qazaq we tibet qatarliq milletlerning xalighanche tutqun qilinishigha oxshash qilmishlargha xatime bérishke we barliq jaza lagérlirini taqiwétishke chaqirdi.

firansiyening strasburg shehiride yighin chaqirghan yawropa parlaménti, xitay hökümitining héchqandaq eyiblesh, sotlash we qamaqqa höküm qilish qatarliq qanuniy resmiyetler bolmighan ehwal astida, uyghur, qazaq we tibet qatarliq milletlerni keng kölemlik tutqun qilishqa xatime bérishini mezmun qilghan qararnamini 18ge qarshi 505 awaz bilen maqullidi.

47 parlamént ezasi mezkur qararnamigha awaz bérish hoquqidin waz kechti.

qararnamide, xitaydiki uyghur, qazaq we tibet qatarliq milletlerge qiliniwatqan bésimdin küchlük endishe qiliniwatqanliqi alahide eskertildi.

uyghur, qazaq we tibet qatarliq milletlerning ehwalining kündin künge yamanliship méngiwatqanliqi we ularning asasliq heq-hoquqlirining zor derijide cheklengenliki alahide eskertilgen qararnamide, uyghur élidiki jaza lagérlirining xitayning bashqa rayonliridimu qurulidighanliqigha dair melumatlarning barliqi bildürülüp, xitay hökümitidin barliq jaza lagérlirini taqiwétish telep qilindi.

yawropa ittipaqi iyul éyida xitay hökümiti bilen béjingda ötküzülgen kishilik hoquq diyalogi yighinidin kéyin, kishilik hoquq qoghdighuchiliri, diniy étiqadi seweblik zulumgha uchrawatqan kishiler we pikir erkinliki hemde eng eqelliy kishilik hoquqqa xilap halda türmige solanghan tibetler we uyghurlarning qoyup bérilishini telep qilghan idi.

amérika kongreside muzakire qiliniwatqan qanun teklip layihesidimu, 1 milyondin artuq uyghur türki uchrawatqan éghir kishilik hoquq depsendichilikliri seweblik amérika hökümitining xitaygha émbargo yürgüzüshi telep qilindi.

xelqara kechürüm teshkilati, kishilik hoquqni közitish teshkilati we köp sandiki xelqaraliq ammiwi teshkilatlar éghir kishilik hoquq depsendichiliklirige duch kéliwatqan kem dégende 1 milyon etrapida uyghur türkining ehwali heqqide yighin chaqirilishi, rayongha közetküchi heyet ewetilishi we heqiqiy ehwalni éniqlap chiqishi üchün birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishige chaqriqta boldi.

xitay xelqara jemiyette «jaza lagérliri» dep atalghan jaylarning «kespiy telim-terbiye merkizi» ikenlikini we bu jaylarda tutuluwatqan kishilerni «esebiy pikirlerdin qutquzup, jemiyetke yaramliq adem qilip terbiyelesh» ni nishan qiliwatqanliqini ilgiri sürmekte.

birleshken döletler teshkilati we bashqa xelqaraliq teshkilatlar «jaza lagérliri» ning échiwétilishige alaqidar chaqiriqlirini tekrarlawatqan bir peytte, xitay hazirghiche özi belgilep bergen «jaza lagérliri» din birqanchisini az sandiki chet ellik diplomatlar we axbarat wasitilirining qismen ziyaret qilishigha ruxset qildi.

xitay dairiliri birleshken döletler teshkilati dairilirining biwasite melumatqa érishish meqsitide, rayonda erkin tekshürüsh élip bérish telipini ret qilmaqta.