Baş miye sälamätlege närsägä bäyle?

Üz-üzeñne totu räweşe belän ber rättän soŝial’ mönäsäbätlärebezgä dä täêsir itüçe xarakter üzençäleklärebez migä dä yoğıntı yasıy. Totışlarıbız yärdämendä baş miye sawlığın saqlap qalıp bulamı soñ?

Sälamät räweştä qartayu häm awırularnı azaytu öçen künegülär, sälamät tuqlanu häm sıyfatlı yoqı kiräk. Ber tikşerenügä kürä xarakterıbız da baş miye sälamätlegendä möhim rol’ uynıy. Näticälärdän kürengänçä sälamät tuqlanu kebek totışlarıbızğa da iğtibar itü zarur.

Waqıyğalarğa kürsätelgän reakŝiyalär yarsu, höcümçel totış häm üpkädän tora ikän bu psixologik xastalıqlar ğına alıp kilmi, baş miye sälamätlegenä dä täêsir itä. Monnan tış bu aqılğa zäğıyf’lekkä dä kiterä ala.

“Personality and Social Psychology” isemle psixologiya jurnalında urın alğan tikşerenügä kürä bilgele xarakter sıyfatları yäş’ barğan sayın ciñelçä kognitiv bozılularnı barlıqqa kiterä ala.

Keşeneñ xarakterı stress belän köräşkä dä yoğıntıy yasıy. Vöcdanlı keşelärneñ disŝiplinalı buluları açıqlandı. Êkstravertlar da tormışnı yaratuçı häm soŝial’ şäxeslär bularaq belenä.

Êşçӓnlek nӓticӓlӓren tikşergӓn İstanbuldağı Haydarpaşa xastaxanӓse psixiatrı Dośent, doktor Mihriban Dalkıran Durmuş beldergӓnçӓ yaxşı niyätle häm açıq yöräkle bulu borçularnı kimetä ala çönki borçular baş miye häm organizmğa zıyan kiterä.

Nevrotik xarakterlar isӓ borçılırğa yarata. Êmośional’ totrıqsızlığı bulğan keşelӓr dӓ şulay uq. Borçular baş miye hӓm organizmğa zıyan sala.

Çönki küzӓnӓktӓge üzgӓreşlӓr baş miyendӓ reseptör dӓrӓcӓsendӓge üzgӓreşlӓrgӓ kiterӓ. Borçu hӓm stress kortizolnıñ bülenep çığuın arttıra. Bu gormonnıñ artıq bülenep çığuı da diabet, yuğarı qan basımı kebek xastalıqlarğa iltӓ.

Belgeçlӓr sośial’ mönӓsӓbӓtlӓrneñ, êkstravert hӓm yaxşı niyӓtle bulunıñ bezne aqılğa zӓğıyf’ qaludan saqlawın ӓytӓ. Lӓkin keşelӓrneñ totışları hӓm süzlӓrennӓn tӓêsirlӓnü, tiz üpkӓlӓü, mönӓsӓbӓtlӓrgӓ kirӓgennӓn artıq ӓhӓmiyӓt birü sośial’, aktiv hӓm citeşterüçe şӓxes buluıbızğa kirtӓ quya. Ul waqıtta isӓ aqılğa zӓğıyf’ buluğa awışlıq barlıqqa kilӓ. Alardan berse – Al’śgeymer xastalığı.

Psixiatr Durmuş citkergӓnçӓ barlıqqa kilgӓn tiskӓre waqıyğalarnı zihendӓ tağın da küpertü baş miyendӓ qaqşawğa kiterӓ.

“Bez xarakterıbıznı üzgӓrtӓ almıybız, töşençӓ, impul’sıbıznı üzgӓrtü awır. Lӓkin totışlarıbıznı üzgӓrtep bula. Hӓrnӓrsӓgӓ artıq borçılabız ikӓn üzgӓtergӓ tiyeş bez dӓ.

Üzebez hӓm tirӓ-yaqtağılar öçen yaxşı niyӓtle, açıq yörӓkle, êçkersez hӓm sośial’ bulırğa kirӓk. Kisken çiklӓr quyu naçarğa iltӓ ala. Lӓkin bu mӓs’ӓlӓdӓ problemalar citdi ikӓn, belgeçlӓrgӓ kürenüdӓ fayda bar,” – di tabib.