Tarhana aşı

Urta Aziya törkiläre yasağan “tarhana”nıň dönyanıň berençe kipterelgän äzer aş buluın belä idegezme?

Tarhana - on, yoğırt, çüprä, yäşelçä häm tämlätkeçlärneň qatnaşmasınnan kipterelep häm waqlap yasaluı näticäsendä äzerlängän tradiśion börtekle azık-tölek. Urta Aziyä törkiläre yasağan “tarhana”nıň dönyanıň berençe äzer aşlarınnan berse buluı belenä. Sälcuqlılar yärdämendä Yaqın Könçığışqa häm Anadoluğa kiterelgän tarhana isemeneň qaydan kilüe turında isä töğayen mäğ’lümat yuq. Tarhananı greklar “trhana” iseme belän belä häm qullana.

Tarhana süzeneň tamırına qağılışlı qayber rivayätlär bar. İň küp taralğan rivayät: “tar xanä” süzennän kilep çığuı. Ramazan ayında Soltan fäqir bistägä bara. İftar waqıtında yanınnan uzğan öygä qunaq bula. Tabında da barı tik aş häm ipi bula. Soltan aşnı bik yarata häm närsä buluın sorıy. Öy xucası, olı yäş’täge xatın-qız, uňaysızlanıp qına: “Soltanım, tar xanä aşı belän genä sıylıy aldım sezne, tämle bulsın!”, - dip äytä.

Näq’ menä şuşı “tar xanä” dip yörtelgän şuşı aş waqıt belän tarhanağa äylänä.

Törkiyädä tarhana kul’turası iň küp Kahramanmaraşta tarala häm şaqtıy küp tarhana töre yasala. Ayıruça Uşak, Afyonkarahisar, Malatiya vilayätläre häm Bandırma, Gönän, Gädiz, Bäypazarı ilçäläre dä tarhanası belän mäşhür urınnar.