صومعه تاریخی آلاهان در آناتولی

آناتولی در طول تاریخ شاهد تحولات و رویدادهای جهت بخش به تاریخ ادیان در جهان شده است. وقتی مسیحیت به‌عنوان یک دین جدید ظهور کرد، پیروان این دین در قدس و روم در معرض ظلم و ستم قرار گرفتند. آناتولی نیز با مسامحه و گذشتی بی دریغ آغوش خود را بر مظلومینی که از فشار و اختناق و ستم می‌گریختند، باز می‌کرد. بدین‌ترتیب اولین پیروان دین مسیح هم برای ادامه حیات و هم پایبندی آزادانه به دینی که به آن اعتقاد داشتند و هم ترویج آن به آناتولی روی آورده و در اینجا اسکان گزیدند. عزیز پاولوس که در ترویج دین مسیح نقش مهمی ایفا نمود و باز عزیز بارناباس یکی از چهره‌های مهم مسیحیت اولین پیشوایان این دین بودند که آناتولی را برای اسکان ترجیح دادند.

حواریون پاولوس و بارناباس در حین گشت و گذار در آناتولی برای ترویج دین مسیح در گذرگاه‌های مختلفی اسکان موقت گزیدند. مدت‌ها بعد در اماکنی که اسکان موقت گزیدند، به یاد آنها کلیساهایی ساخته شدند که صومعه آلاهان در شهرستان موت استان مرسین یکی از آنهاست. این صومعه و مجتمع همراه آن روی دامنه صعب‌العبوری در دشت گوک‌سو ساخته شده است. صومعه آلاهان از دو کلیسا که یکی تخریب شده، اتاق‌های مخصوص کیشش‌ها، اتاق غسل تمعید و گور‌ها متشکل است. این صومعه به‌قدری جالب و شگفت‌انگیز است که اولیا چلبی سیاح معروف در مورد آن گفته است گویی که دسترنج یک استاد ماهر و کهنه‌کار است. صومعه آلاهان در منطقه جنوب‌غربی کاپادوکیه واقع گردیده است. در این منطقه غارهایی که یا تحت شرایط طبیعی و یا به‌دست انسان در دل صخره‌ها کنده شده‌اند، جلب دقت می‌کنند. در این منطقه البته که صومعه‌های دیگری وجود دارند که زندگی منزوی برخی از کشیشان دین مسیح در آنها ادامه داشته است. ولی صومعه آلاهان با ساختار مهم و باشکوه خود از دیگر صومعه‌ها تفکیک می‌شود. صومعه آلاهان در گذرگاه زیارت مسیحیان واقع شده و این صومعه در ماهیت یک مرکز زیارتی برای مسیحیان است. صومعه مذکور که از مراسم دینی مختلف میزبانی می‌کند، با اماکن عبادت و اتاق‌های مخصوص کشیش‌ها جلب دقت می‌کند.

صومعه آلاهان که یکی از معابد بسیار ارزشمند و بی‌نظیر دین مسیحیت بوده و در ارتفاع 1300 متری از سطح زمین ساخته شده از دو کلیسای متفاوت یکی در بخش شرقی و دیگری در بخش غربی مجتمع متشکل است. کلیساهای واقع در مجتمع آلاهان دارای ویژگی‌های معماری مشترکی بوده و به همین خاطر به ایاصوفیه مرسین معروف است. برخی از محققین و پژوهش‌گران ادعا می‌کنند، این صومعه به‌دلیل وجود صحنه‌های عروج حضرت عیسی به آسمان در آن و احداث در یک نقطه مرتفع وقف حضرت عیسی شده است. صومعه آلاهان با سنگ‌تراشی زیبا و ماهرانه خود جلب دقت می‌کند. دیوارهای صومعه با روایات الهی کتاب مقدس تزیین یافته و با نقوشی از صحنه‌های انجیل، شیر خروشان، عقاب، ماهی، خوشه‌های انگور و برگ‌های درختان انگور جلب دقت می‌کنند. کلیسای شرقی که به کلیسای قبه‌دار معروف است، مهمترین و باشکوه‌ترین بخش مجتمع آلاهان است. این کلیسا بر روی یک زمین مربعی شکل استوار بوده و به‌غیر از گنبد آن تمامی دیوارهایش سالم بوده و با برجسته‌کاری‌هایی تزئین یافته است. قاب درب یادواره‌ای صومعه که 1500 سال پیش از این ساخته شده، به‌شکل سالمی تا به امروز بجای مانده است. روی این قاب در برجسته‌کاری‌های بی‌نظیری وجود دارد که حتی امروزه بینندگان را به شگفتی وامی‌دارد. سنگ‌قبرهای واقع در صومعه آلاهان سازه‌های دیگری در این مجتمع هستند که با ویژگی‌های خود جلب توجه می‌کنند. گورهایی که در دل صخره‌ها کنده شده‌اند، به روحانیون مهم و معروف صومعه تعلق دارند. صومعه آلاهان جایگاه مهمی در هنر اولیه مسیحیت و تاریخ معماری بیزانس داشته و با فنون متفاوتی که در ساخت آن بکار برده شده، سنگ‌کاری زیبا و ماهرانه و برجسته‌کاری‌های زیبا و شگفت‌انگیز خود امروزه در فهرست میراث موقت یونسکو جای گرفته است.

صومعه آلاهان در عین‌حال شاهد عینی سختی‌هایی در دوره‌ای از تاریخ است. این صومعه که قرن‌ها پیش از این درهای خود را بر روی زیارت‌کنندگان مسیحی باز کرده امروزه نیز در کانون توجه بازدیدکنندگان قرار دارد. این صومعه با موقعیت ویژه خود در دامنه‌های رشته کوه‌های توروس و منظره زیبا و خیره کننده خود هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. این صومعه با کلیساهای مزین به تصاویر شگفت‌انگیز، اتاق مخصوص غسل تمعید، گورهای صخره‌ای، اتاق‌های مخصوص کشیش‌ها و اقامت‌گاه‌های آنان هر بیننده‌ای را به شگفتی می‌افکند.