تبصره ای بر اجندای روز - نتایج انتخابات محلی در تورکیه و پیامدهای آن

انتخابات محلی 31 مارچ 2024 در تورکیه در چهارچوب اصول و قواعد دموکراسی برگزار شد. تعیین رقابت سیاسی از طریق نتایج صندوق‌های رای باید به عنوان یک شاخص جدید از تحکیم دموکراسی در تورکیه تلقی شود. در این انتخابات که میزان مشارکت در آن 78.55 فیصد بود، حزب جمهوری خلق به عنوان حزب اول با کسب 37.76 فیصد آرا، در 21 ولایت از جمله 14 بزرگ شهر پیروز شد. یکی از اولین مسائلی که دقت‌ها را به خود جلب می‌کند، مشارکت کم در انتخابات و در نتیجه شکست نسبی حزب عدالت وتوسعه است. به نظر میرسد نتایج انتخابات محلی از بسیاری از جهات، از پتانسیل تأثیرگذاری بر سیاست تورکیه برخوردار بوده است.

درحالی که حزب جمهوری خلق آرای خودرا3.3میلیون افزایش داد، حزب عدالت وتوسعه نسبت به انتخابات قبلی 4.2 میلیون رای کاهش داد. چنین مشاهده میشود، اکثریت آراء حزب دموکراتیک خلق‌ها و حزب نیک به نامزدهای حزب جمهوری خلق داده شد. حزب جمهوری خلق توانست بادریافت حمایت قوی از پایگاه احزاب نزدیک، رای دهندگان خود را تا حد زیادی تحکیم کرده و در تاریخ حزب به اوج برسد. با توجه به این نتایج میتوان گفت که واکنش به وضعیت اقتصادی درانتخابات محلی خودنمایی کرد. حزب جمهوری خلق توانست اتحادهای 2019 و2023را درنزدرای دهندگان، با مدلی متفاوت، حفظ کند. علاوه بر بزرگ شهرها، تصاحب شهرداری در برخی از شهرهای محافظه‌کار آناتولی توسط حزب جمهوری خلق به واقعیت جدیدی اشاره دارد. اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری خلق ، نتایج انتخابات را به‌عنوان "باز کردن درها به سوی فضای سیاسی جدید" و" نقطه عطفی برای همه احزاب سیاسی" توصیف کرد. درسال‌های آینده خواهیم دید که آیا ساختارجدید حزب جمهوری خلق که با ادعای تغییرپا به میدان گذاشت، می‌تواند این پدیده را به یک روند تبدیل کند یا خیر؟.

حزب عدالت و توسعه، پیروز انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ماه می  2023، نیز در این انتخابات با کسب 35.48 فیصد آرا، با 12 بزرگ شهر و 12 ولایت برای اولین بار در حیات سیاسی خود دومین حزب شد. این اولین بار است که از سال 2002 چنین اتفاقی می‌افتد. به نظر می‌رسد در این انتخابات که تعداد غایبان و آرای باطل به 15 میلیون رسید، حزب عدالت و توسعه با واکنش غیرمنتظره رای دهندگان مواجه شده است. از این نظر می‌توان دریافت که انگیزه تدریس در بین رای‌دهندگان حزب عدالت و توسعه حاکم است. تعمیق مشکلات اقتصادی از زمان شیوع کووید 19 و عدم پیشرفت در حل این مسائل را می‌توان یکی از بزرگترین دلایل این وضعیت دانست. یعنی بار اقتصادی انتخابات می 2023 و مارچ 2024 در هم آمیخته است. برای درک واکنش رای‌دهندگان حزب عدالت و توسعه، می توان گفت، موضوعاتی مانند مشخصات نامزدهای ولایتی، عملکرد حزب رفاه مجدد و عدم وجود گفتمان مسلط در کمپین‌ها و انتخابات نیز نتایج را تحت تاثیر قرار داد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه طی سخنانی در شامگاه انتخابات، انتخابات 31 مارچ را "نه پایان، بلکه یک نقطه عطف" توصیف کرده و گفت که از نتایج انتخابات برای تغییر و تحول استفاده خواهند کرد. اردوغان ضمن محترم شمردن اراده ملی، با زبانی فراگیر از امتیازات دموکراسی سخن گفت. رئیس جمهور با تاکید بر تجدید و نوآوری حزب عدالت و توسعه اظهار داشت، جسورانه از خود انتقاد خواهیم کرد. اردوغان با اشاره براینکه، اجرائیات دوره چهارساله بعدی را با سرعت ادامه خواهیم داد، هم مباحثات احتمالی انتخابات زودهنگام را رد کرده و هم روحیه حامیان خود را تقویت کرد. انتخابات محلی 31 مارچ که نقطه عطفی برای حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری خلق محسوب می‌شود، نشان می دهد که تورکیه تا سال 2028 دوره بسیار فعالی را سپری خواهد کرد. اگر حزب حاکم عدالت و توسعه، تجدید و توزیع درآمد را به نفع افراد کم‌درآمد بهبود بخشد، می‌تواند رای‌دهندگان واکنش‌دهنده را از دور خارج کند. حزب جمهوری خلق نیز برای تحکیم دستاوردهای خود در این انتخابات، اکنون زیر بار سیاسی سنگین‌تری قرار دارد. 

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه