Ərdoğanın Qahirəyə səfəri və Türkiye-Misir yaxınlaşması

2013-cü ildə Misirdə baş verən hərbi çevrilişə Türkiyenin sərt reaksiyası ilə iki ölkə arasında münasibətlər qırılma nöqtəsinə gəlsə də, Şərqi Aralıq dənizi və Liviya kimi məsələlərdə də ciddi qarşıdurma yaşandı. Lakin son illər tərəflər yeni iradə nümayiş etdirərək münasibətlərin normallaşması istiqamətində addımlar atmağa başladılar. Ərdoğanla Sisi ilk dəfə Qətərdə görüşdükdən sonra indi Ərdoğan Qahirəyə səfər etdi. İki ölkə münasibətlərini bərpa etdikcə bir çox problemlər və ortaq maraqlar müzakirə olundu.

Misirdə həyata keçirilən çevriliş Türkiye-Misir münasibətlərini dərindən sarsıtdı. Prezident Ərdoğanın liderliyi ilə Türkiye Misirdəki hərbi çevrilişə dünyada bəlkə də ən sərt reaksiya verən ölkə kimi ortaya çıxdı. İki ölkə arasında münasibətlər ciddi şəkildə tənəzzülə uğrayarkən bir çox mühüm məsələlərdə qarşı-qarşıya gəlməyə başladılar. Tərəflər arasında eynilə “itir-itir spiralı yarandı. Şərqi Aralıq dənizi və Liviyanın bir çox yerində bu gərginliyin izlərini görmək mümkündür. Lakin hər iki ölkə regional çağırışlar və təhdidlərlə üzləşdiyi bir vaxtda bu gərginliyi bir daha davam etdirməmək qərarına gəldilər. Əslində Türkiye son bir neçə ildə regional normallaşma paradiqması ilə bağlı problem yaşadığı bir çox ölkə ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmağa başladı.

Bunlara Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ başçılıq edərkən, bu addımlar Türkiye-Misir münasibətlərini də asanlaşdırdı. Türkiye ilə Misir arasında texniki səviyyədə danışıqlar aparmaq üçün heyətlər quruldu, daha sonra Ərdoğan və Sisi Qətərdəki futbol diplomatiyası ilə bir araya gələrək ilk dəfə əl sıxdı, indi də Ərdoğan böyük heyətlə Qahirəyə səfər etdi.

Mövzuya Misir prizmasından baxanda görürük ki, onların keçdiyi iqtisadi böhran ciddi bir meydan oxumadır. Əvvəlcə pandemiya, sonra isə Ukrayna-Rusiya müharibəsi Misirə ciddi mənfi təsir göstərdi və İsrailin Qəzzaya hücumları və onların mümkün təsirləri Misir iqtisadiyyatını da dərindən sarsıtdı. Husilərin Qırmızı dənizi bağlaması bu vəziyyəti daha da gücləndirdi. Ordunun hegemonluğu altında onsuz da çox kövrək olan Misir iqtisadiyyatı ciddi xarici borcların ödənilməsi böhranı ilə üz-üzədir. BVF ilə stand-by danışıqları da yaxşı getmir. Orta hesabla Misir xalqı ciddi səfalət içindədir.

Digər tərəfdən, Misir Afrikada yaşanan daxili münaqişələrlə mübarizə aparır. Sudan isə bu ölkələrin başında yer alan ölkələrdən biridir. Efiopiyanın təcavüzkar mövqeyi də İntibah (Nahda) bəndi vasitəsilə Misirin su təhlükəsizliyini təhdid edir. İsrailin Qəzzaya qarşı niyyətləri bəlli olsa da, qəzzalıların Sinaya köçürülməsi Misirin milli təhlükəsizliyini təhdid edir.

Belə bir konyukturada Misirin Türkiyenin dostluğuna və strateji tərəfdaşlığına ciddi ehtiyacı olduğunu söyləmək olar. Misir də Türkiye üçün mühüm tərəfdaşdır. Afrikaya açılan bir qapı, Şərqi Aralıq dənizi və Liviyadakı siyasəti üçün böyük müttəfiq olmaq potensialına sahibdir. Hər iki ölkə əslində həm ticari, həm də geosiyasi maraqlar baxımından bir-birini geniş miqyasda tamamlayır.

Ona görə də tarixi bağlar, xalqlar arasında rəğbət və ortaq maraqların iki ölkə arasında münasibətlərin yenidən strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlməsi üçün mühüm katalizator olacağını görmək mümkündür. Elə görünür Prezident Ərdoğanın Qahirəyə səfəri bu paradiqmanı təcəssüm etdirəcək.