Sośial’ mediadağı maturlıq tendenśiyäläre yäş’ qızlarğa zıyan kiteräme?

Bügenge dön’yada maturlıq här cirdä — telefonnarıbızda, härber platformada bar. Sośial’ media häm internet aşa dan qazanğan şäxeslär yäş’ qızlarnıñ üzlären niçek kürülären formalaştıra. Matur videolarnı qarap başlanğan küñel açu tiz arada tire tärbiyäse, anı qarawğa qarata artıq mawıguğa äwerelergä mömkin. Yäş’ qızlar zurlar öçen äzerlängän maturlıq standartlarına iyärä başlasa närsä bula?
Bügenge tapşıruda bez internattağı videolar häm internet inflyuenserları yünäldergän maturlqk añlayışınıñ yäş’üsmer qızlarnıñ tormışına niçek yogıntı yasawına tuqtalabız.

Barısı da matur kürenü teläge belän başlandı. 11 yäş’lek Scarlett maturlıq blogerların qararga yarata ide. Ul alarnıñ yaltırap torgan bit tirelärenä häm tılsımlı tire qaraw, bit çistartu-tärbiyäläw äyberlärenä qarap şaqqata ide. Bu soqlanu tizdän mawıguğa äylände. Scarlett nibarı 10 yäşendä cıyırçıqlar turında borçıla ide. Çistartqıçlar, bitleklär, spreylar, dımlandırgıçlarnı kön dä qullana başladı.

Läkin tizdän êşlär naçar yaqqa kitte. Ber kiçne, gadättägeçä, çistartu prośedurasınnan soñ Scarlettnıñ yöze qızışa başladı häm tiresi qabarıp çıqtı. Ul qullangan kosmetika äyberläre zurlar öçen ide häm anıñ näfis, yäş’ tiresenä bik köçle täêsir itte. Äle berniçä ay ütkäç tä, Scarlett bu problemalar belän köräşte.

Scarlettnıñ xikäyäse berdänber tügel. Bu üsep kilüçe tendenśiyäneñ çağılışı. Sigez yäş’lek qızlar ximik matdälärdän  peşülär häm allergik reakśiyälär belän dermatologqa kilälär. #SephoraKids kebek tendenśiyälär qızlarnı citlekkän tire öçen qaraw - tärbiyäläw êşlänmälären qullanırğa êtärä. Läkin bu fizik zıyan belän genä çiklänmi.

Belgeçlär fikerençä, psixik yaktan da zıyan bar. “TikTok” häm “Instagram” kebek platformalar yäş’ qızlarga kimçeleksez, şoma tire häm iskitkeç çäçlär kebek kamil maturlıq obrazları belän täêsir itälär.  Bu räsemnär häm videolar nigezdä fil’trlaw häm üzgärtü belän kamilläşterelä. Läkin yäş’ qızlar bu kamil, şaqqattırğıç küreneşlärneñ artındağı sixerne qayçaq añlap, abaylap beterä almıylar.  

Mondıy çınbarlıqnı çağıldırmağan sürätlär, videolarğa buysınu  basımı zur zıyan kitere ala. Kiñ qırlı tikşerenülär kürsätkänçä, tışqı qıyafätkä qarata çiktän tış taläpçän bulu üz-üzeñä ışanuğa zıyan kiterä. Yäş’ qızlar bu standartlarga turı kilergä tırışqanda alğa taba borçılu, qurqu, üz-üzlärenä qarata tübän bäyä birü häm xättä depressiya belän köräşä başlıylar.

Mia N’yu -Yorkta yäşi häm tirene qaraw-tärbiyäläw belän ällä ni qızıqsınmıy ide. Läkin sigezençe sıynıfta uqıy başlağaç barısı da üzgärde. Mäktäptäge qızlarnıñ bitne qaraw prośeduraları bar häm sośial’ media inflyuenserları aña bü êşkä kereşü öçen närsälär êşlärgä kiräklegen kürsätälär ide.

Küplär kebek, Mia atnalıq aqçasın lyuks bit çistartu- tärbiyäläw êşlänmälärenä sarıf itte. Üze yaratıp qarap barğan sośial’ media şäxesläre qullangan äyberlärne satıp ala başladı. Gadi qızıqsınu qıymmätle gadätkä äylände —kosmetika äyberläreneñ barısı da yugarı sıyfatlı markalardan ide. Ul satıp algan äyberlär annan zurraq keşelär totkan aqçadan da kübräk ide. Tire tärbiyäse barı tik matur kürenü belän genä qalmadı, bäylelekkä dä äylände.

Şundıy yäş’ waqıtta tire qarawğa bu xätle birelü – tağın da kiñ problemanıñ ber öleşe – sośial’ medianıñ yäş’lärgä täêsire ul.  Mia, üzeneñ yäş’täşläre kebek ük, "Minem belän äzerlän" videoların qarıy başladı. Anda internet aşa şöhrät qazanğan şäxeslär millionlagan yazıluçıları belän köndälek bit qaraw-tärbiyäläw serläre belän urtaqlaşalar. Alarğa markalar, üz videoları bik şäxsi itep toyılsın öçen, akça tülilär. Äyterseñlä  kiñäş ber dustan ikençesenä kilä kebek kürenä. Iñ borçıganı— bu yäş’ qızlarnıñ internet videolarınnan alğan mäğ’lümatları. Alarğa matur kürenü öçen närsä êşlärgä kiräklegen adım adım öyrätälär, näq’ menä alar üz şäxeslären formalaştırğan çorda monı êşlilär. Tikşerenülär kürsätkänçä, tışqı küreneşkä qarata artıq ig’tibar borçılu, qayğıru, depressiya tudırırga mömkin. Bu mawıgu, suqırlarça iyärü artqan sayın, maturlıq industriyäse dä bu tendenśiyädän fayda ala.

Tikşerenülär kürsätkänçä, 14 yäş’käçä balalar xäzer tire qaraw produktları satuda zur urın alıp toralar, bigräk tä yugarı sıyfatlı produktlarda. Läkin alar satıp algan küp kenä êşlänmälärneñ  sostavında retinol häm ximik eksfoliantlar kebek awır ingredientlar bar. Bu ingredientlar yäş’ tiregä ozak waqıtlı zıyan kiterä ala. Dermatologlar balalarga töp kosmetik çaralarğa tuğrı qalırğa kiñäş itälär - alar gadi çistartqıç, dımlandırgıç häm qoyaştan saqlaw kremı. Başqası artıq häm bu alarnıñ tiresenä zıyan kiterergä, waqıtınnan alda qartayuga häm yaralar qaluğa kiterergä mömkin.

Citlekkän tire öçen produktlarnıñ yäş’ tiregä zıyan kiterüe turındağı kisätülärgä qaramasdan, küp kenä şirkätlär bu yaqlawçısız auditoriyägä marketing yasawların däwam itälär. Şveśiya kebek qayber illärdä balalarnı yaqlaw öçen qatgıy qanunnar bar. Anda yäş’üsmerlärgä qartayuğa qarşı produktlarnı satıp alu öçen ata-ana rizalığı kiräk. Läkin AQŞnıñ Kaliforniya ştatı kebek başqa urınnarda 13 yäş’tän keçeräk balalarğa bu produktlarnı satunı cayga salu omtılışları uñışsız buldı.

Qayber ata-analar öçen köräş öydä başlana. Küplär balalarınıñ tire qaraw-tärbiyäläw produktlarınıñ külämen kürgäç şaqqata. Qayberläre, mäsälän, Mia'nıñ änise Sandra kebeklär, balalarınıñ tiresen häm sälamätleklären saqlap qalu öçen böten kosmetika äyberlären taşlaw kebek çaralar kürälär. Başta Mia moña bik açulandı. Soñrak ul äniseneñ qararınıñ döres buluın añladı. Gadi genä köndälek çistartu häm dımlandıru belän anıñ yöz tirese tağın da yaxşı häm iñ möhimе, anıñ üz -üzenä ışanıçı arttı.

Ä Scarlett'nıñ änise isä, kiresençä, zıyan kürgänçe monı añlap ölgermäde. Ul äle dä qızınıñ yözen kimçeleksez itärgä tiyeş bulğan kosmetika äyberlärennän biteneñ peşüen xäterli. Qızı kiçergän awırtunı kürgännän soñ, ul tagın da saqçıl buldı. Bügen ul balalar öçen tire qaraw-tärbiyäläw bazarında qatgıy kisätülär yasaw häm alarnı kübräk yaqlaw öçen êşli.

Maturlıq industriyäse üsä häm sośial’ mediannıñ täêsire kiñäyä barğan sayın, yäş qızlarnı mömkin bulmagan maturlıq standartlarına turı kilü basımınnan saqlap qalu kiräklege kön kebek açıq. Mia häm Scarlett kebek xikäyälär könnän-kön kübräk oçrıy. Äti-änilär yärdämgä kilsälär dä, belgeçlär üzgäreşlär yuğarıdan kilergä tiyeş dip sanıylar. Bez üz-üzebezgä şundıy sorawlar birergä tiyeş: Bez kiläçäk buınğa närsä öyrätäbez? Maturlıqmı, ällä üzeñne niçek bar, şulay kabul  itülärenme?