دا ځکه چې ...

په نننۍ خپرونه کې به مونږ تاسې ته د کاسپین په اړه چې ایا سمندر دی خو جهیل لنډ معلوماتو درکړو. کسپین که څه هم له پخوانیو وختونو راهیسې په ورځني استعمال او په مختلفو ژبو کې د سمندر په نوم یادیږي، په حقیقت کې یو لوی جهيل دی. موږ خپلې خبرې د دې په ویلو پیل کوو چې کیسپین سمندر نه دی.

د کسپین جهيل د نن ورځې سیاسي نقشه کې د اذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیې او ترکمنستان د سیمو ترمنځ پروت  د اوبو یوه څنډه ده چې د سطحې مساحت یې ۳۷۱ زره کیلومتره  مربع دی. تورکیه، ارمنستان، ګرجستان او ازبکستان  د هغو هیوادونو له جملې څخه شمیرل کیدای شي چې د اقلیم او اقتصاد له نظره د کسپین جهیل تر اغیزو لاندې دي. دا چې  کسپین  ددې لویوالي سره ولې سمندر نه بلکې د  جهيل په توګه طبقه بندي کیږي ددې اصلي لامل د اوبو هغه اندازه ده چې باید د سمندر په توګه وټاکل شي.

د سمندر یا بحر تعریف، په ډیری عمومي اصطلاحاتو کې، د اوبو لوی او مالګین بدن دی چې د اوقیانوسونو پورې تړلی دی. نو د دې لپاره چې د اوبو بدن د سمندر په توګه وګڼل شي، لومړی له اقیانوس سره مستقیم یا غیر مستقیم اړیکه اړینه ده. په دې اساس، د اوبو کچه او د اوبو د مالګینیت بدلون. دوهم، سمندرونه ډیری وختونه په لویو سیمو کې پراخیږي او لوی ژوروالی لري. له بلې خوا، کسپین په تخنیکي لحاظ د بحر په توګه نه طبقه بندي کیږي ځکه چې دا د ځمکې له څلورو خواو څخه محاصره ده.

د کسپین جهيل په نړۍ کې د اوبو تر ټولو لوی تړل شوی جهيل دی. د کسپین جهیل په یواځې ځان د نړۍ د جهیلونو ۴۰ سلنه اوبه لري. د دې لویې  اندازې سره سره، د ځمکې شاوخوا محاصره او ټیټ مالګینتوب د کسپین د سمندر له کټګورۍ څخه لرې ساتي.

که موږ کسپین د اندازې د معیار پر بنسټ پرتله کړو، د کسپین د سطحې عرض د مارمارا بحر څخه نږدې ۳۳ ځله لوی دی. په هرصورت، د مارمارا سمندر د بحر حیثیت لري ځکه چې دا د تور سمندر او ایجین بحرونه د یو بل سره  نښلوي، پداسې حال کې چې د کسپین سمندر بیا یواځې  د ځمکې لخوا محاصره دی. څرنګه چې دا د تړلو اوبو ډله ده، د کسپین د مالګینتوب او ژوروالی د مارمارا بحر څخه ټیټ دی. د مارمارا منځنۍ ژوروالی د کسپین په پرتله دوه چنده زیات دی.