Түрк дүйнөсүнүн хартиясы кабыл алынды: Толук маалымат алгач ТРТ Хабер каналында берилди

ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ХАРТИЯСЫ КАБЫЛ АЛЫНДЫ: ТОЛУК МААЛЫМАТ АЛГАЧ ТРТ ХАБЕР КАНАЛЫНДА БЕРИЛДИ

Орток тарых, орток адабият, орток маданият... Түрк дүйнөсү Түрк Мамлекеттер Уюму (ТМУ) менен күчүнө күч кошот. Түрк мамлекеттеринин лидерлери бир туугандык байланыштарды бекемдөө жана тилектештик духун сактоо үчүн Жалпы түрк дүйнөсү идеясын кабыл алышты. Анда Түрк дүйнөсүнүн хартиясы кандай? Чоо-жайы биринчи жолу ТРТ Хабер каналында...

Дүйнөнүн өсүп келе жаткан күчү Түрк мамлекеттери уюму (TDT) күн өткөн сайын күчүн жана биримдигин арттырып жатат.

Түрк дүйнөсү орток тарых, орток география, орток адабият, орток карта жана орток алфавит жагынан абдан маанилүү кадамдарды таштоодо. Түрк дүйнөсүнүн биримдигине карай дагы бир жаңы кадам ташталды.

Түрк Мамлекеттер Уюумунун (ТМУ) жаңы желеги кабыл алынды.

Жаңы желекте түрк дүйнөсүнүн маданий мурастары чагылдырылып, орток тарыхый баалуулуктарга шилтемелер жасалды. Түрк ислам салтын баса белгилеген жаңы желек сегиз бурчтуу жылдыздан турат.

Желектин дизайнында сегиз бурчтук, жарым ай жана жылдыз жана бирюза көгүш фонунда бирдей таралган түз нурлары бар күн чагылдырылган.

Сегиз бурчтуу жылдызды Селжук жылдызы деп да аташат.

Желекке кошулган октагон; Кылымдардан бери келе жаткан түрк мамлекеттик түзүлүшүн билдирет.

Желектин ар бир бурчуна Түрк мамлекеттери уюмунун толук кандуу мүчөсү жана байкоочу мүчө болгон өлкөлөр да көрсөтүлөт.

Түрк Мамлекеттер Уюумунун (ТМУ) жаңы желеги кабыл алынды.

6-ноябрда Бишкекте өткөн Түрк Түрк Мамлекеттер Уюумунун (ТМУ)  11-саммитинде Түрк дүйнөсүнүн хартиясы кабыл алынды.

Максаты: Түрк өздүгүнүн негизинде тарыхый, маданий, тилдик жана салттуу байланыштарды бекемдөө.

Түрк дүйнөсүнүн хартиясы түрк мамлекеттеринин ортосундагы кызматташтыкты чыңдоого багытталган маанилүү документ. Бул документ TМУнун алкагында мурда кабыл алынган (Нахчыван келишими жана Түрк дүйнөсү 2040 көз карашы) чечимдердин жана документтердин негизинде даярдалган.

«Түрк дүйнөсүнүн хартиясында түрк өздүгүнүн негизинде тарыхый, маданий, тилдик жана салттуу байланыштарды бекемдөөгө, түрк мамлекеттеринин көп кырдуу кызматташтыгынын чөйрөсүн кеңейтүүгө жана эл аралык укуктун принциптерине ишенимдүү бойдон калууга басым жасалган».

«Түрк мамлекеттери биргелешип аракет кылганда күчтүү болот»

Доц. Др. Рамин Садык Түрк мамлекеттери бирге болгондо дагы күчтүү, коопсуз жана тынч аймактык күч болоорун айтты:

«Түрк өлкөлөрү жайгашкан жеринен улам дүйнөнүн «жүрөгүндө» жайгашкан.Тарых бою бул «жүрөктө» биримдикти түзгөн түрк империялары дүйнөнүн кең географиясында үстөмдүк кылышкан. Учурубуздагы абал биздин өлкөлөрдү «жүрөктө» өзүнчө эмес, чогуу аракеттенүүгө багыттайт.

Түрк мамлекеттери биргелешип аракет кылганда, алар күчтүү, коопсуз, тынчтыкка умтулган аймактык күчкө айланат. Эгерде биз биримдик түзсөк, биз дүйнөдөгү эң эффективдүү, күчтүү жана коопсуз биримдикке айлана алабыз»,-деди.

Түрк дүйнөсүнөн Жибек Жолу долбоору:

Орток тарых, орток адабият, орток карта, орток алфавит... Түрк дүйнөсү биригип, кызматташтыгын арттырууда. Түрк Мамлекеттери Уюму Түрк Жибек Жолу долбоору үчүн Turkic Silk Road аттуу туристтик мазмуну бар веб-сайтты түздү.

«Энвер Пашанын Түркстан платосунда шейит болушу түш эмес, чындыктын бир көрүнүшү»

Түрк мамлекеттеринин уюму тарабынан кабыл алынган орток алфавит, Уюмду чагылдырган бириктирүүчү желек  жана
ошондой эле экономика, энергетика, диаспора, маданият ж.б. тармактарында өнүктүрүлө турган кызматташтыктар менен дагы да күчтүү болоорун баса белгилеген Доц. Др. Мустафа Сефа Чакыр: «Алгачкы кадамдар ташталган 2009-жылдан берки бардык өнүгүүлөр Түрк дүйнөсүнүн биримдигинин түш эмес экенин көрсөтүүдө. Белгилүү Гази Энвер Пашанын Түркстан платолорунда орус пулеметтеринин алдында шейит болушу түш эмес, бирок реалдуулуктун эң кыска көрүнүштөрүнүн бири»,-деп өз баасын берди.

УББМнин окуу планындагы радикалдуу өзгөртүү: Борбор Азия эмес, Түркстан

Улуттук билим берүү министрлиги (УББМ) жаңы окуу планында «тарых» билиминде түп-тамырынан бери өзгөрүү болгонун жана «Борбор Азия» эмес, «Түркстан» түшүнүгү колдонула турганын жарыялады. Адистер Билим берүү министрлигинин Түркстан атын сактай турганын баса белгилешти: Келечек муундар түрк аң-сезими, улуттук аң-сезими жана патриоттук сезими менен өсөт.

«Түрк Биримдиги эми ишке ашыруу мүмкүнчүлүгүнө ээ»

Доц. Д-р Рамин Садык да Түрк биримдигинин ишке ашуусу түш эмес экенин айтты:

«Түрк Мамлекеттер Уюмуна мүчө мамлекеттердин саясий, экономикалык, аскердик жана маданий кызматташуу мүмкүнчүлүгү күндөн-күнгө өсүп жаткандыктан, бул карым-катнашты биримдикке айландыруу эми түш эмес. Бир кезде кыял катары көрүнгөн Түрк биримдиги эми андай эмес. Азыр өлкөлөрдүн ортосундагы тыгыз байланыштар, дээрлик бардык тармакта кызматташуу жана өз ара аракеттенүүнү жакшыртууга болгон эрк муну бизге ачык көрсөтүп турат. Экинчи жагынан, бүгүнкү күндө дүйнөдө ар кандай өлкөлөрдү бириктирген саясий бирикмелер бар. Түрк биримдиги да болушу керек жана бул зарыл. Анткени өлкөлөрдүн ортосундагы мындай жогорку деңгээлдеги карым-катнашты бирге таажылоо эң жакшы тандоо болот».

Бул Хартиянын кабыл алынышы менен түрк дүйнөсүндө көптөгөн маанилүү окуялардын болушу күтүлөт: Документтин преамбуласында түрк мамлекеттеринин ортосундагы кызматташтыкты мындан ары да чыңдоо жана тилде, пикирде жана иш-аракетте биримдикти бекемдөө идеясын алдыга чыгарат.

Бир тилде сүйлөгөн, бир динге ишенген, орток өтмүшкө ээ, келечекти биргелешип куруу ынтызардуулугун жана чечкиндүүлүгүн көрсөткөн бул биримдик убакыт өткөн сайын маани-маңызга ээ болот.

Лидерлер Орток Түрк дүйнөсү идеясын кабыл алышты

Бул документке кол коюу менен түрк мамлекеттеринин лидерлери бир туугандык байланыштарга артыкчылык берүү, тилектештик жана жалпы түрк дүйнөсүнүн рухун сактоо идеясын кабыл алышты. Бул документ менен эл аралык укуктун жалпы кабыл алынган принциптерине ылайык мамлекеттердин ортосундагы кызматташтыкты жакшыртуунун жана тынчтыкты чыңдоонун жацы принциптери аныкталды. Анын үстүнө бул принциптер түрк кызматташтыгынын үлгүсү катары дүйнөгө сыймыктануу менен көрсөтүлүшү мүмкүн.

Түрк дүйнөсүнүн жаңы алфавити

Түрк академиясы жана Түрк тил коому (TТK) менен биргеликте 9-11-сентябрь күндөрү Азербайжандын борбор шаары Бакуда Түрк дүйнөсү биргелешкен алфавит комиссиясынын 3-жыйыны өткөрүлдү.

Түрк Мамлекеттер Уюму (TМУ) тарабынан түзүлгөн комиссия 34 тамгадан турган орток түрк алфавити сунушун макулдашты.

Бул документте жалпы маданий мурас, орток алфавит жана орток түрк тили түрк элдеринин келечектеги кызматташуу процессинин маанилүү этаптары катары таанылат.

Түрк Мамлекеттер Уюму бул Хартияны ишке ашырууда маанилүү роль ойнойт. Уюм түрк мамлекеттеринин орток кызыкчылыктарына ылайык кызматташтыкты бекемдөө менен аймактык жана глобалдык масштабда Түрк дүйнөсүнүн үнү болуу милдетин аткарат.

Бардык Түрк кызматташтык уюмдары Хартияда көрсөтүлгөн максаттарды жана милдеттерди аткарууга активдүү катышат жана Координациялык комитет аркылуу өз иштерин координациялайт.

«Тилде, пикирде, иште биримдик»

«Түркия кылымында Түркия жетише ала турган өсүү жана күчтөнүү түрк өлкөлөрүнүн ортосундагы кызматташтыкты дагы да жогорку деңгээлге көтөрүп, Түрк Мамлекеттер Уюмун саясий, экономикалык, аскердик жана маданий биримдикке айландырышы мүмкүн. Ошондуктан Түркия бул темадагы жоопкерчилигин билет жана жылдардан бери ушул аң-сезим менен кадам таштоодо»,-деди Доц. Др. Рамин Садык.

Доц. Др. Мустафа Сефа Чакыр президент Эрдогандын эр жүрөк позициясынын баарына үлгү боло турганын баса белгиледи:

«Өлкөбүздүн өзгөчө Палестина маселесинде Режеп Таййип Эрдоган мырзанын үлгүсүндө көрсөткөн эр жүрөк позициясы баарына үлгү болот. Мусулман түрктөрдүн эң катуу үндөрүнүн бири болгон Исмаил Бей Гаспыралынын сөзү менен айтканда «тилдеги, пикирдеги жана иштеги биримдик» бүнүгүнкү күндө эң жандуу болуп калды.

Мындан ары бул кадамдарды алдыга жылдырып, жаш муундардын бул идеалдын ишенимин аябастан мойнуна алуусун камсыздоо керек».

«Тилде,пикирде,иште биримдик»,- Исмаил Гаспыралы.