Էրդողանից Իրաք Կրիտիկական Այց

Ապրիլի 22-ի այցի ընթացքում Էրդողանը և՛ Բաղդադում, և՛ Էրբիլում շատ կարևոր հանդիպումներ է ունեցել իր զրուցակիցների հետ, և ձեռք են բերվել կարևոր պայմանավորվածություններ բազմաթիվ թեմաների շուրջ՝ սկսած Զարգացման ուղու նախագծից մինչև ահաբեկչության դեմ պայքար։ Թուրքիա-Իրաք ռազմավարական գործընկերության կոնկրետացման առումով հաղթահարվել է կարևոր շեմը։

Մինչ Թուրքիան և Իրաքը երկու հարևան երկրներ են, երբ նայում ենք նրանց հարաբերությունների ընթացքին, տեսնում ենք, որ դա համեմատաբար անկայուն գործընթաց է։ Այստեղ որոշիչ եղան հատկապես օկուպացիան, հակամարտությունն ու իշխանության համար պայքարը Իրաքում։ Այնուամենայնիվ, վերջին ամիսներին երկու երկրների միջև ռազմավարական հարաբերություններ հաստատելու և շահերը կիսելու նոր կամք է նկատվում։ Այս նոր գործընթացում, որի ընթացքում Թուրքիայի արտգործնախարար Հաքան Ֆիդանը նախագծեց ճանապարհային քարտեզը, կողմերը բազմիցս հանդիպեցին նախարարների և տեխնիկական պատվիրակությունների մակարդակով և հասունացրին հարաբերությունների նոր բնույթը Էրդողանի՝ ապրիլի 22-ին Իրաք կատարելիք այցից առաջ։ Այցից առաջ կողմերի հայտարարությունները մեծացրել են Էրդողանի այցի հետ կապված ակնկալիքները։ Դա նույնպես եղավ այնպես, ինչպես սպասվում էր։ 

Նախագահ Էրդողանը, ով մեծ խնամքով հյուրընկալվել էր Իրաքում, կարևոր հանդիպում ունեցավ իր իրաքցի գործընկեր Աբդուլլաթիֆ Ռաշիդի և վարչապետ Մուհամմեդ Շիա Սուդանիի հետ։ Անհատական ​​հանդիպումներից հետո պատվիրակությունների միջև հանդիպումներ են կայացել Բաղդադի Կառավարական պալատում։

 Համապատասխան հանդիպումների արդյունքում ստորագրվել են համագործակցության համաձայնագրեր 26 տարբեր ոլորտներում։ Ստորագրման արարողություններից հետո նախագահ Էրդողանը և վարչապետ Սուդանին հանդես են եկել նաև համատեղ մամուլի հայտարարությամբ։ Երկու կողմերն էլ հայտարարեցին, որ բանակցությունները տեղի են ունեցել շատ լավ հիմքերի վրա, և որ ռազմավարական գործընկերությունն այժմ կոնկրետացվելու է։ Այս համատեքստում հատկապես կարևոր էր «Համատեղ համագործակցության ռազմավարական շրջանակային համաձայնագրի» ստորագրումը։ Երբ մենք նայում ենք այս համաձայնագրի ենթաբաղադրիչներին, տեսնում ենք, որ այն ներառում է այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են անվտանգությունը, ահաբեկչության դեմ պայքարը, առևտուրը, տնտեսությունը, անդրսահմանային ջրերը և կրթությունը։ Նշվեց նաև, որ կստեղծվեն համատեղ մշտական ​​հանձնաժողովներ՝ շարունակելու տեխնիկական բանակցությունները բոլոր համապատասխան թեմաների շուրջ։ Իր ելույթում վարչապետ Սուդանին ասել է.«Մենք չենք կարող թույլ տալ հարձակում այլ երկրի վրա Իրաքի տարածքից» և «Իրաքի և Թուրքիայի անվտանգությունը անբաժանելի ամբողջություն է»։ Սուդանին նաև հայտարարություն է արել. «Մենք պայմանավորվել ենք անվտանգության ոլորտում համագործակցության շուրջ, որը կապահովի Թուրքիայի և Իրաքի կայունությունը»։ Այստեղ կարծես թե զգալի արագացում կլինի PKK-ի ահաբեկչության դեմ պայքարում, ինչը Թուրքիան պահանջում է Իրաքից։ Ներկայումս ԱԳ նախարար Ֆիդանի, ազգային պաշտպանության նախարար Յաշար Գյուլերի և MİT-ի նախագահ Իբրահիմ Քալինի այցերը և դրան հաջորդած «Անվտանգության մեխանիզմի հանդիպումները» հասունացրել են գործընթացը, և PKK-ն Իրաքի կողմից ստացել է արգելված կազմակերպության կարգավիճակ։ Դարձյալ կողմերի միջեւ կառուցվեց անվտանգության մշտական ​​մեխանիզմ։ Հասկանալի է, որ այս գործընթացը ավելի կհասունանա Էրդողանի այցով և Սուդանի համապատասխան հայտարարություններով։

Բացի ահաբեկչության դեմ պայքարից, շատ կարևոր զարգացում էր նաև «Զարգացման ուղի» նախագիծը կոնկրետացնելու փոխըմբռնման հուշագրի ստորագրումը, որին երկու երկրները ռազմավարական մեծ նշանակություն են տալիս։ Այս նախագիծը, որը շահերը միավորող մոտեցման արդյունք է, կընդգրկի ճանապարհային և երկաթուղային ցանցը, որը կհասնի Պարսից ծոցից մինչև Թուրքիա: Զարգացման ճանապարհի նախագիծը կարևոր այլընտրանք է ապահովելու տարածաշրջանային մատակարարման և տրանսպորտային շղթայի առումով և կբարձրացնի երկու երկրների ռազմավարական արժեքը։

Կարևոր էր նաև նախագահ Էրդողանի այն հայտարարությունը, թե ինքը Իրաքի բոլոր էթնիկ և աղանդավորական կառույցներին հավասար հեռավորության վրա է վերաբերվում և բոլորին տեսնում է որպես եղբայրների։ Թուրքիան ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ ձգտում է կայուն Իրաք, որտեղ կպահպանվեն էթնիկական և աղանդավորական հավասարակշռությունը: Նախագահ Էրդողանը նաև նշել է, որ Իրաքի կայունության համար կարևոր է, որ Բաղդադի և Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարության (KRG) հարաբերությունները լինեն հունի մեջ, և թուրքմենները հասնեն իրենց արժանի դիրքին, և այս համատեքստում հստակ արտահայտեց Թուրքիայի դիրքորոշումը։

Նախագահ Էրդողանի երկրորդ կանգառը Էրբիլն էր։ Էրդողանին օդանավակայանում դիմավորել են Նեչիրվան Բարզանին և Մասրուր Բարզանին։ Էրբիլ կատարած այցի ընթացքում Էրդողանը հանդիպել է նաև Նեչիրվան Բարզանիի և Մասրուր Բարզանիի, ինչպես նաև Քրդստանի դեմոկրատական ​​կուսակցության (ՔԴԿ) նախագահ Մասուդ Բարզանիի հետ։ Կողմերն առաջին անգամ հանդիպել են 2016 թվականից ի վեր։ Այցը հատկապես կարևոր էր ՔԴԿ-ին Թուրքիայի աջակցությունը ցույց տալու առումով այն ժամանակ, երբ ՔԴԿ-ն գտնվում էր Քրդստանի հայրենասիրական միության (ՔԱԿ), ահաբեկչական PKK-ի և Բաղդադում որոշ դիրքերի ճնշման տակ։

Մինչ Թուրքիան պատրաստվում է ահաբեկչական PKK-ի դեմ խոշոր ցամաքային գործողության, նա ակնկալում է, որ ՔԴԿ-ն էլ ավելի կմեծացնի իր աջակցությունը։ Էրդողանի այցի ընթացքում քննարկվել են նաև PUK-PKK հարաբերությունները։ Թուրքիան այս կառույցի դեմ բանակցությունների սեղանի վրա է դրել ռազմական տարբերակները, եթե PUK-ի ներգրավվածությունը PKK-ի հետ շարունակվի։

Արդյունքում Էրդողանի այցը Իրաք տեղի է ունենում շատ կրիտիկական ժամանակաշրջանում և նոր շրջադարձային կետ է երկու երկրների համար։ Թեև ընդհանուր շահերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային միջին ցուցանիշները կլինեն հիմնական գործոնները, որոնք կխրախուսեն երկու երկրներին միասին գործել, կարևոր զարգացումներ կլինեն այնպիսի հիմնական թեմաներում, ինչպիսիք են ահաբեկչության դեմ պայքարը, Զարգացման ճանապարհի նախագիծը, առևտրի ծավալի ավելացումը և այլն: ջրի հարցը։ 

 Փոխանցեցինք SETA-ի արտաքին քաղաքականության հետազոտող Ջան Աջունի գնահատականը թեմայի շուրջ...