Պատմություն

Թուրքիայի ռադիո հեռուստաընկերության հաստատություն «TRT»-ն պետության անունով ռադիո եւ հեռուստացույցի հաղորդումները կատարելու համար հատուկ օրենքով հիմնադրվեց 1964թ-ի մայիսի 1-ին։ 1972թ-ի սահմանադրական փոփոխությամբ հաստատությունը անվանվեց «անկողմնակալ»։

1982թ-ի սահմանադրության օրենքների համաձայն 1984թ-ին «TRT» հաստատությունը կրկին ձեւակերպվեց։ Արբանյակային հաղորդումների սկիզբը համար 1986թ-ից հետո բացվեցին նոր հեռուստաընկերություններ, ընդ որում ավարտվեց հաստատության մոնոպոլիայի տարիները։

1993թ-ին սահմանադրության 133-րդ կետի փոփոխությամբ ազատ են դարձել սեփական ռադիո եւ հեռուստաալիքները, այսպիսով «TRT»-ն վերածվեց ինքնավար հաստատության։ «TRT»-ն այսօր ինքնավար եւ անկողմնակալ սահմանադրական իրավունքով, ծառայում է ռադօո եւ հեռուստաընկերության բոլոր մեդիայի միջոցներով։

Թուրքիայի ռադիո հեռուստաընկերության հաստատության հիմնադրումից առաջ առաջին անգամ թուրքական հեռակապային հեռախոսի ընկերության մաս կազմելով ռադիոյի բոլոր հաղորդումները 1964թ-ին հավաքվեց «TRT»-ի տանիկի տակ։ 1927թ-ի մայիսի 6-ին հաղորդումներին սկսող Ստամբուլի ռադիոյից հետո 1928թ-ին սկսեց Անկարայի ռադիոն։ Անկարա եւ Ստամբուլի ռադիոները 8 սեպտեմբեր 1936թ-ին հանձնվեց փոստին «PTT»։ Հաճախականությունը հզորացողվող Անկարայի ռադիոն 28 հոկտեմբեր 1938թ-ին կրկին սկսեց աշխատանքի։ 1938թ-ի հոկտեմբեր ամսում հաղորդումները ընդհատվող Ստամբուլի ռադիոն 1949թ-ի նոյեմբերի 19-ին անցել է աշխատանքի։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո կապնվեց նոր հիմնադրվող Մամուլի, հաղորդակցության եւ տուրիզմի ընդհանուր տնօրինության։ 1950թ-ին Իզմիրի քաղաքապետարանում հաղորդումներին սկսող Իզմիրի ռադիոն 1953թ-ից կապնվեց տնօրինության։

1960-ից հետո 8 քաղաքներում հիմնադրվեց ռադիոկայաններ։ Ռադիո հաղորդումների ղեկավարության ինքնավար եւ անկողմնակալությունը նախատեսող 1961թ-ի սահմանադրության համաձայն 1964թ-ի 359-րդ օրենքով «TRT»-ում հավաքվող ռադիոները հաղորդումներին շարունակել են հզորացված հաճախականությամբ։ 1974թ-ին «TRT»-ի կենտրոնական եւ տարածաշրջանային ռադիոների միացումից հետո ստեղծվեց «TRT-1», «TRT-2» եւ «TRT-3» ռադիո հաղորդումները։

Իսկ հեռուստաընկերության հաղորդումները 31 հունվար 1968թ-ին Անկարայում փորձնական սկսեց Միտհատպածշայի ստուդիոյում, Մահմուտ Թալի Օնգօրենի բացման ելույթով։ Շաբաթը երեք օր օրական երեք ժամ լինող փորնական հաղորդումները մեկ տարի անց ավելանաով դարձել է շաբաթը 4 օր։ 1970թ-ին հիմնադրվեց Իզմիրի հեռուստաալիքը, իսկ 1971թ-ին Ստամբուլի հեռուստաալիքը։

1969թ-ին տիեզերագնացների լուսին հասները եւ Զեկի Մյուրենի Անկարայի համերգը դիտվեց էկրենում։ 1973թ-ին ուղիղ արձակվեց Թուրքիայի հանրապետության երկրորդ նախագահ Իսմետ Ինոնույի թաղման արարողությունը։ 20 հուլիս 1974թ-ին սկսող Կիպրոսի խաղաղության ռազմական գործողության մասին Թուրքիա եւ եվրոպան տեղեկություն են ստացել «TRT»-ից։ 1975թ-ին Թուրքիան եվրատեսիլ մասնակցեց հեռուստաընկերության միջոցով եւ 1978թ-ին անդրծովյան տեսախցիկներով նկարահանվեց ծովի հատակում առաջին գունավոր վավերագրական ֆիլմ «Խորը անցյալ»-ը։ 1979թ-ին 5 երկրներից ժամանող 133 երեխա եւ 31 ղեկավարների հետ կազմակերպվոց 23 ապրիլ երեխաների փառատոնը։

1974թ-ին հեուստաալիքի հաղորդումները սկսեց կատարվել ամեն օր, ընդ որում բնակչության 55 տոկոսին հասանելի լինելուց ընդգրկվեց երկրի տարածության 28 տոկոսը։ Հեռուստացույցը Թուրքիա հասնելուց 10 տարի անց գնորդների թիվը ըստ փոստի գրանցմամբ անցել էր 2 միլիոն 250 հոգու սահմանը։ Երկրի ներսից եւ արտասահմանից գննվող ապարատների շնորհիվ 1982թ-ին կառուցվեց Եվրատեսիլի կապի կենտրոն։ 31 դեկտեմբեր 1981թ-ի նոր տարվա գիշերում արդեն գունավորվեց էկրանը եւ 1984թ-ին լիովին դարձել էր գունավոր։

1986թ-ին հեռուստաընկերության շրջանակներում բացվեց երկրորդ ալիք «TRT-2»-ը։ 1987թ-ին ինելսատ արբանյակից վարձվող հաղորդիչի շնորհիվ «TRT-1» եւ «TRT-2»-ի հաղորդումները տարածվեց ողջ Թուրքիա։ «TRT-3» եւ «GAP-TV»-ն 1989թ-ին հաղորդումներին սկսելուց, հեռուստաընկերության ալիքների թիվը հասել էր արդեն չորսի։ 1990թ-ին բացվեց Կովկասներ եւ միջին ասիա հաղորդումներ կատարող «TRT-AVRASYA» ալիքը, իսկ 1995թ-ին խորհրդարանի ալիք՝ «TBMM TV»։

1998թ-ին Գերմանիայի մայրաքաղաք Բերլինում բացվեց արտասահմանում գտնվող առաջին ներկայացուցչությունը։ 1999թ-ին հերթականությամբ բացվեց Թուրքմենստան-Աշգաբաթ, 2000թ-ին Ադրբեջան-Բաքու, Եգիպտոս-Կահիրե եւ Բելգիա-Բրյուսել գրասենյակները։ 2002թ-ին 6-րդ արտասահմանյան գրասենյակը բացվում էր ԱՄՆ-ի մայրաքաղաք Վաշինգտոնում, իսկ 2004թ-ին նրան հետեվում էր Ուզբեկստան-Տաշքենդը։

1999թ-ին հիմնադրվելով «TRT_SAYTEK» թվային համակարգի կոնտրոն, ապա կյանք էր գտնում www.trt.net.tr հասցեով։

2003թ-ը անմոռանալի տարի էր եղել հաստատության եւ Թուրքիայի համար։ «TRT»-ի անունով 48-րդ եվրատեսիլի մրցույթին մասնակցող Սերտապ Էրեները «Every Way That I Can» ստեղծագործությամբ զբաղեցնում էր առաջին տեղը։

Արտասահմանում էլ ազդեցիկ լինող հաստատությունը 2004թ-ին ստորագրեց «ABU» Ասիա-պասիֆիկյան հաղորդումների ավիացիայի պայմանագրին։

01.11.2008թ-ին Թուրքիայիում առաջին անգամ բացվեց անչափահասների հեռուստաալիքը, իսկ 01.01.2009թ-ին տարբեր լեզու եւ բարբառներով ծրագրեր թողարկող «TRT 6»-ը առաջին անգամ սկսեց քրդերեն հաղորդումներին, ալիքը 2015թ-ին անունը փոխեց եւ կոչվեց «TRT Kurdî»։

201.11.2008թ-ին լուսյ տեսնող www.trtvotworld.com հասցեն մեդիայում տեղ զբաղեցրեց 31 լեզուներով եւ գրավեց աշխարհում 5-րդ տեղը։ Ներկայումս հաղորդումներ կատարվող շրջաններ եւ երկրներին 41 տարբեր լեզուներով թողարկվում է ճիշտ, անկողնակալ եւ թարմ լուրեր։

Բալկաններից դեպի Միջին ասիա, Միջին արեվելքից կովկասներ27 երկրներ եւ 13 ինքնավար հանրապետություններում 250 միլիոն բնակչության հասնող «TRT Avaz»-ը հիմնադրվեց 21 մարտ 20019թ-ին։ Թուրքերեն, Ադրբեջանի թուրքերեն, ղազախերեն, ղրղզերեն, ուղբեկերեն եւ թուրքմեներեն ծրագրերով ալիքը նշյալ երկրներում ուշադրություն գրավելով դարձել է «համատեղ հեռուստաալիք»։

«TRT Türk» 08.05.2009թ-ին միջազգային թուրքերեն լրատվամիջոց եւ մշակույոի ալիքը փորձական հաղորդումներից հետո նախատեսվեց «TRT ANADOLU» եւ «TRT»-ի տեղական ալիքների միասնական հեռուստաընկերություն։ «TRT Anadolu» 2012թ-ի ռամադան ամսում շրջօրյա հաղորդումներ վերածվեց «TRT Diyanet» հեռուստաալիքի։ 2009թ-ի նոյեմբերի 16-ին հաղորդումներին սկսող «TRT Müzik»-ը էկրաններին տեղափոխեց թուրքական եւ օտար ստեղծագործություններին։

«Պատրաստ եք արդյոք ականատես լինել» լոզունգով 17 հոկտեմբեր 2009թ-ին հաղորդումներին սկսող «TRT Belgesel» ալիքը Թուրքիան ծանուցում է 5 տարբեր լեզուներով. Անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, ռուսերեն եւ թուրքերեն։

2009թ-ին թողարկումներին սկսել են՝ «Radyo 6», «TRT Nağme», «TRT Ankara Kent Radyosu», «TRT Türkü» «» եւ «TRT Avrupa FM» ռադիոկայանները։

«TRT»-ն եվրոպա եւ աշխարհի առաջատար լրատվամիջոցներից «Euronews»-ի հետ համագործակցելով դարձել է ընկերության ամենամեծ փայատերը եւ 2009թ-ի հունվար ամսում «Euronews»-ին որպես 9-րդ լեզու ավելցվեց թուրքերենը։

18 մարտ 2010թ-ին «TRT Haber» հեռուստաալիքը կյանքի սկսելուց, 2010թ- ապրիլի 4-ից արաբերեն հաղորդումներ կատարող «TRT –ETTÜRKİYYE» ալիքի նպատակն էր արաբական աշխարհում դիտվել ամենաշատը, որը 2015թ-ին անվանափոխվեց՝ «TRT-El Arabia»։

Հաղորդման աշխարհի ամենաորակավոր մասում գտնվում է «HD» հաղորդումներ կատարող «TRT HD» հեռուստաալիքը մեծամասնությամբ ցուցադրում է սպորտային ծրագրեր, վավերագրական ֆիլմեր եւ կինոներ։

2010թ-ի օգոստոս ամսում հաղորդումներին սկսող «TRT Spor»-ում տեղ է զբաղեցնում ազգային եւ միջազգային սպորտի հանդիպում եւ ակտիվությունները։

2011թ-ի հունվար ամսում հաղորդումներին սկսող «TRT Okul»-ը տարբեր տարիքային խմբերի համար ներկայացնում է կրթական եւ մշակութային հաղորդումներ։

«TRT»-ն այսօր ունենալով 14 հեռուստաալիք, 5 ազգային, 5 տարածաշրջանային, 3 միջազգային եւ 3 տեղական ռադիոկայան, trt.net.tr եւ 41 լեզվով պատրաստվող ինտերնետային www.trtvotworld.com էջկայքեր, տելետեքստ հաղորդում ու «Televizyon», «TRT Çocuk» եւ «Radyovizyon» անուններով ամսագրեր հաղորդումներ է կատարում Թուրքիա եւ աշխարհում։