کرکوک سیاحتی
برنامه
کرکوک سیاحتی
بو بولیمده کرکوک شهریگه سفر قیله میز. انگلیس استخباراتچی الی بنیستر سوان 1912 ییلیده یازگن کتابده کرکرک حقیده شونی بیان ایته دی،"کرکوک تورکمنلری میوه و خام نفتی بیلن تنیلماقده، دییدی.
عراق نینگ شِمالیده جایلشگن، تاریخ و مدنیت بیر-بیریگه قۉشیلیب کېتگن بو قدیمي شهر، عصرلردن بېری تورک خلقی نینگ ایزلرینی اوزیده سقلب کېلماقده. کرکوک کوچه‌لری نینگ هر بورچه‌گیده، 400 ییل بو یېرلرده حکمرانلیک قیلگن عثمانلی دولتی نینگ معماري اسلوبی و مدني تأثیرینی کوریش ممکن.
دستوریمیزنی اوتمیش نینگ اثری - کرکوک قلعه‌سی و قیشله‌سی بیلن باشله‌یمیز؛ شهر نینگ یوره‌گیده، زمانوی چاغگه ایاققه قالیب کیلگن بو اولوغوار بنا، تاریخ دوامیده شهر نینگ حربي و سیاسي مرکزی بولیب کېلدی. 16-عصرده عثمانلی یېرلریگه قوشیلگندن سونگ قلعه، حدودنی کنترول قیله‌دیگن قرارگاه صفتیده مهم اهمیت کسب اېتدی. عثمانلیلر دوریده حربي و باشقروو مرکز صفتیده ایشله‌تیلگن قلعه، دېوارلریده و اېشیک بېزه‌کلریده عثمانلی معمارچیلیگی نینگ گوزه‌ل لیگی عکس اېتیشینی همان سه‌قلب توریبدی. قلعه اطرافیده جایلشگن و عثمانلی صنعتی نینگ اولکن نمونه‌سی بولگن کوک قبله مسجدی نینگ کاشینکار گنبذی اوتمیشنی بوگونگه باغله‌یدی. 1863-ییلده قوریلگن کرکوک قیشله‌سی قسماً بوزیلگن بولسه-ده، سه‌قلنیب قالگن قِسملری عثمانلی حربي معمارچیلیگی نینگ حشمتینی عکس اېتتیریشده دوام اېتماقده.
کرکو نینگ اېنگ غمگین بورچکلریدن بیری - عثمانلی ضابطلری قبرستانی دیر. کرکوک قلعه‌سی ایچیده، دانيال پیغمبر مسجدیگه توته‌‌ش جایده جایلشگن قبرستان، شهر نینگ تورک تاریخی ساکن گواهلرینی اوزیده سه‌قلب توریبدی. قبر تاشلریده‌گی عثمانلی تورکچه‌سی یازوولر، بیر پیتلر بو یېرلر اوچون جانینی فدا قیلگن ضابطلر نینگ حکایه‌لرینی سوزلب بېره‌دی. 1918-ییلده بیرینچی جهان اوروشی دوریده شهید بولگن عثمانلی ضابطلری نینگ کوپچیلیگی شو یېرده یاتیبدی. قبر تاشلری نینگ بعضیلری وقت اوتیشی بیلن یېمیریلگن بولسه-ده، محلي تورکمن عایله‌لری تامانیدن کتّه اعتبار بیلن سه‌قلنیشگه حرکت قیلینماقده. هر جمعه کونی، کېکسه تورکمنلر قبرستاننی زیارت قیلیب، فاتحه اوقيدیلر و گُل قویه‌دیلر. بوگون بو قبرستان، نه‌فقط خاطره مسکنی، بلکه کرکوکده‌گی تورک موجودلیگی نینگ چوقورلیگینی و فدايلیگینی کورسه‌تووچی مقّدس مسکندیر.
شهر نینگ تاریخي محله‌لریده ایلنیش اېسه بوتونله‌ی باشقه‌چه تجربه. مصلی محله‌سی نینگ تار کوچه‌لری، توپچیلر محله‌سی نینگ حربي اوتمیشی، آوچیلر محله‌سی نینگ اوزیگه خاص کرکتری و چارسو محله‌سی نینگ تجارت جانلیلیگی، هر بورچکده ینگی بیر حکایه سوزلب بېره‌دی. سرای محله‌سیده‌گی اېسکی باشقروو بنالری و تاشکوپریک محله‌سی نینگ تاریخي کورینیشی، عثمانلی شهر حیاتی نینگ قنده‌ی تشکیل اېتیلگنینی توشونیشیمیزگه یاردم بېره‌دی.
عثمانلیلر دوریده کرکوک مهم سودا مرکزی اېدی. 1855 ییلده قوریلگن و بوگونگی کونده هم فعالیت یوریته‌یاتگن "قَیصريه" یاپیق بازاری شهر نینگ اېنگ قدیمي و مهم سودا مرکزلریدن بیری. قلعه اېته‌گیده جایلشگن بازار عصرلردن بېری تورکمن سوداگرلری نینگ سودا مرکزی صفتیده خدمت قیلماقده. قَیصريه یاپیق بازار طرزیده قوریلگن؛ بنا ایچیده رواقلی اوتیش جایلری، تار و چیگل کوچه‌لر، کیچیک حویلیلر موجود. هفته نینگ کونلرینی عکس اېتتیرووچی 7 دروازه‌سی و بیر کون نینگ 24 ساعتینی اېسله‌تووچی 24 کوچه‌سی بیلن اعتبارنی تارته‌دیگن قَیصريه بازاریده، مسگرلر کوچه‌سیده عنعنوي مس بویوملر یسش دوام اېتتیریله‌یاتگن بولسه، زرگرلر بازاری تورکمن آلتین بویوملری مرکزیگه ایلنگن. عطّارلر کوچه‌سیده مرچ - مساله و شفابخش گیاهلر سوداسی قیلینماقده. بزازیلر قِسمیده عنعنوي تورکمن نساجی و کییملری ساتیلماقده. تیمیرچیلر بولیمیده قولده یه‌سه‌لگن تېمیر بویوملر و اسبابلر ایشلب چیقریله‌یاتگن بولسه، سرراج و اېگر یساووچیلر بولیمیده تېری ایشلری عملگه آشیریلماقده و آت ابزارلری تیارلنماقده. بو یېرده‌گی بعضی دوکانلر بېش-آلتی نسلدن بېری بیر تورکمن عایله‌لر تامانیدن باشقریلماقده.
بازار نه‌فقط سودا مرکزی، بلکه کرکوک تورکمنلری نینگ مدني میراثی سه‌قلنه‌یاتگن مسکندیر. سوداگرلر آره‌سیده تورکمن تورکچه‌سی ایشله‌تیله‌دی، بازارده‌گی قهوه‌خانه‌لر اېسه تورکمن ایتیم و قوشیقلری کویلنه‌دیگن مدنیت مرکزلری کبیدیر.
کرکوکدن تخمیناً 40 کیلومتر اوزاقلیکده‌گی آلتین‌کوپریک اېسه بوتونله‌ی باشقه‌چه گوزللیککه اېگه. زاب سووی اوستیگه قوریلگن بو تاریخي کوپریک، حدودده‌گی تورکمن موجودلیگی نینگ مهم رمزلریدن. کوپریک نینگ اېنگ مهم ترمیملش ایشلری عثمانلیلر دوریده، 16-عصرده قانوني سلطان سلیمان زمانیده عملگه آشیریلگن، کوپریک کېنگه‌یتیریلگن و مستحکملنگن. ایپک یولی نینگ مهم ترماقلریدن بیری شو یېردن اوتگن و کاروانلرنینگ توختش جایی بولگن کوپریک اطراف، وقت اوتیشی بیلن اهالی یشه‌یدیگن جایگه ایلنیب، بوگونگی آلتین‌کوپریک شهری نینگ اساسینی تشکیل اېتدی. کوپریک نینگ ترمیملش و سه‌قلش ایشلری اوچون مخصوص وقفلر تشکیل اېتیلگن، شو طریقه عصرلر دوامیده سه‌قلنیب قالیشی تأمینلنگن.
بیراق بو حدود بیزنی تورکمنلر باشیدن کېچیرگن اېنگ کتّه فاجعه‌لردن بیری - 1991-ییل 28-مارچ آییده آلتین‌کوپریک تورکمن قیرغینیگه هم آلیب باره‌دی. بو اچیق واقعه فارس کورفزی اوروشی آرتیدن حدودده‌گی ترتیبسیز وضعیتده یوزبیردی. 1991-ییل 28-مارچ تانگیده آلتین‌کوپریککه کیرگن قوراللی کوچلر، تیزیملی روشده تورکمنلرگه قرشی قیرغین اویوشتیردی. اوّل اویمه-اوی یوریب اېرککلر آلیندی. اېرککلرنینگ بیر قِسمی مبارک رمضان آیی سببلی روزه‌دار اېدی. شاهدلرنینگ ایتیشیچه، اویلریدن آلیب چیقیلگن تینچ تورکمنلر شهر میدانیگه توپلندی، اولر آره‌سیده کېکسه‌لر، یاشلر و باله‌لر هم بولیب، تورکمنلرگه نسبتاً قییناقلر قوللنیلدی. 100 دن آرتیق تینچ تورکمن کتّه بیر چوقورده توپلنیب، اتومات قوراللردن آتیب اولدیریلگندن سونگ، توپراغی توله بولگن چوقورگه ایتریب، عامه‌وي قبرگه ایلنتیریلدی. حربي کوچلر کېینچه‌لیک قسماً آرقه‌گه چېکینیب، شهر قتّيق حربي نظارت آستیگه آلیندی. اما، کوپ عایله‌لر یقینلری نینگ جسدلرینی هم تاپه آلمه‌دی.
بو قیرغین عراق تورکمنلری نینگ یقین تاریخده باشیدن کېچیرگن اېنگ کتّه فاجعه‌لردن بیری و حدودده‌گی تورکمن موجودلیگیگه قرشی تیزیملی باسیم و زورآورلیک نینگ اېنگ اچینرلی نمونه‌لریدن بیری صفتیده تاریخگه کیرگن.
کرکوکده‌گی تورک موجودلیگی فقط بیر اتنیک گروه نینگ بارلیگیدن عبارت اېمس. بو یېرلر مینگ ییللیک مدنیت، تیل و عنعنه نینگ جانلی دلیلیدیر. هر بورچکده اوچره‌شی ممکن بولگن تورکمنلر نینگ کوزلریده، بو چوقور میراث نینگ غروری پارلب توریبدی. تورکمن مدنیتی نینگ بو یېرلرده ابدي یششی‌گه بولگن ایشانچیمیز بیلن بو بولیمنی یکونله‌یمیز.
