بیرینچی فوتوکمره بیر اتاق اېدی
برنامه
بیرینچی فوتوکمره بیر اتاق اېدی
اسلام علیکم، حرمتلی تینگلاوچیلر. بوگون سیز بیلن فوتوکمره‌لر نینگ تاریخیگه قیسقه مراجعت قیله‌میز و بیرینچی فوتوکمره نینگ قنده‌ی بولگنی حقیده گپلشه‌میز. حاضرگی کونده کیسه‌میزگه سیغه‌دیگن بو قوریلمه‌لر، دستلبکی پیدا بولگنده کتّه بیر اتاقنی تولدیرر اېدی. "بیرینچی فوتوکمره بیر اتاق اېدی"، دېب باشله‌یمیز سوزلریمیزگه.
فوتوصوره‌تچیلیک نینگ اساسلری، camera obscura" دېب ناملنگن آپتیک تمایلگه اساسلنه‌دی. لاتینچه "قارانغی اتاق" معناسینی انگله‌ته‌دیگن بو قوریلمه، اصلیده بیر اتاق نینگ کیچیک تېشیگیدن توشگن یاروغلیک نینگ تشقریده‌گی منظره‌نی اتاق نینگ ایچیده چپه کورینیشده عکس اېتتیریش منطقی اوستیده ایشله‌یدی. 10- عصرده عرب عالِمی ابن هَیسم cقارانغی اتاق – کمره نی علمي جهتدن توشونتیریب، اونینگ بیرینچی قوللنیشینی رواجلنتیردی. اوشبو قیزیقرلی قوریلمه رونېسانس دوری نینگ رسّاملری تامانیدن هم رسم یره‌تیش واسطه‌سی صفتیده فایده‌لنیلگن. لېکن شو دور آره‌لیغیده فقط عکس اېتگن کورینیش کوریشگه‌بولردی؛ بو کورینیشنی دایمي حالگه کېلتیریش نینگ هېچ قنده‌ی فورمولی یوق اېدی.
19- عصر فوتوصوره‌تچیلیک نینگ تاریخی اوچون انقلابي رواجلنیشلرنینگ عصری بولدی. جازېف نیسېفار نیېپس 1826 ییلده کمره آبسکوره یاردمیده تشقریده‌گی منظره‌نی بیر یوزه‌گه دایمي روشده اوتکزگن بیرینچی شخص صفتیده تاریخگه کیردی. دنیا بیرینچی فوتوصوره‌تی دېب حسابلنه‌دیگن اوشبو تصویر نیېپس نینگ اویی نینگ پنجره‌سیدن آلینگن بولیب، اوشبو تصویرنینگ مستحکملنیشی سکّیز ساعتلیک اورونیش دوامیده عملگه آشیریلدی. اختراعچی یاروغلیککه سېزگیر یوزه‌نی بیر تورده‌گی قاپلمه مواد ایشله‌تیب یره‌تگن و تصویرنی فلز پلیت اوستیگه دایمي حالده اوتکزگن. لېکن اوشبو جریان جوده قیین و اوزاق جریان اېدی.
بو بیرینچی فوتوکمره، اصلیده بیر اتاق اولچمیده‌گی کمره آبسکوره‌دن باشقه نرسه اېمس اېدی. یاروغلیکنی ایچکریگه آلگن و تصویرنی عکس اېتتیرگن بو کتّه قوریلمه، فوتوصوره‌تچیلیک نینگ اېنگ اساسي شکلی اېدی. وقت اوتیشی بیلن، نیېپس نینگ ایشلری فرانسوز اختراعچی لوی ده‌گېررې تامانیدن رواجلنتیریلدی و 1839 ییلده "ده‌گېرېاتیپ" دېب ناملنگن ینه‌ده عملي فوتوصوره‌تگه آلیش اصولی پیدا بولدی. بو فوتوصوره‌تچیلیک نینگ تاریخیده بوریلیش نقطه‌سی بولدی و شو کتّه اتاقلر اېندی سیار قوریلمه‌لرگه ایلنیشگه باشله‌دی.
فوتوکمره‌لر نینگ بو دستلبکی کونلریدن حاضرگی کونگچه بولگن سیاحتی هم تکنالوژي نینگ رواجلنیشینی، هم آدملر نینگ دنیانی ادراک اېتیش اصولینی توبدن اوزگرتیردی. حاضرگی کونده، بیر مبائیل تېلفونی کبی کیچیک قوریلمه‌لر بیلن ثانیه‌لر ایچیده مینگلب فوتوصوره‌ت آلیشیمیز ممکن. بو جریان نینگ بیر وقتلر کتته بیر اتاقده باشلنووچی عادي آپتیک تجربه‌لردن باشلنگنلیگی حقیده هیچ اویله‌مه‌ی...
