منفجره مواد دینامیت حقیده بیر یازوو
برنامه
منفجره مواد دینامیت حقیده بیر یازوو
هر عالم نینگ خیالی بیر کون نوبیل مکافاتینی یوتیشدیر. طب، فیزیک، کیمیا، ادبیات و تینچلیک ایشلری ساحه سیده بیریله دیگن بو خلق‌ارا حرمتلی مکافات اصلیده بیر تصادفی کشفیات و کیین یشه لگن پشیمانلیک‌نینگ حکایه سینی هم اوز ایچیگه آله دی. نوبیل مکافاتیگه لایق کوریلگن نامزدلر ایسه، قیلگن ایشلری بیلن مدنیتیمیزگه حصه قوشرکن، "کیله جکده انسانلر مینی قنده ی ایسله یدی؟" سوالینی سوره گن سویسلیک مشهور عالم و مخترع آلفرید برنهارد نوبیل نینگ حیاتینی هم بیزگه ینه بیر مرته ایسلتماقده.
۱۸۳۳ ییلده سویسده دنیاگه کیلگن آلفرید نوبیل اوز یورتیده آنه طرفیدن جوده مشهور بیر عائله گه منسوب ایدی. آته سی ایمانوئیل نوبیل ایسه، حربی اشیالر چیقره دیگن بیر تجارتچی ایدی، لیکن اوغلی آلفرید توغیلگن ییل سینگن و قرض بیروچیلردن قاچیش اوچون روسیه نینگ پیتربورگ شهریگه کیتگن ایدی. بو ییرده روس چارلیک قوشینی اوچون قورال چیقریب و شو طریقه بیلن بای بولگن ایممانوئیل نوبیل، کیینراق عائله سینی هم یانیگه چقیره دی. آلفرید نوبیل و اوکه-آکه لری، خصوصی اوقیتوچیلر یاردمیده تعلیملرینی روسیه ده داوام ایتتیردی و کوپ تیل اورگندی، لیکن علاقه سی خصوصاً علمی تدقیقات و کیمیاده ایدی. ۱۸۵۰ - ییلده کیمیا اوقیشی اوچون پاریس گه بارگن آلفرید نوبیل بو یرده نیترو گلیسیرین نینگ مخترعی ایتالیالیک عالم آسکانیو سوبریرو بیلن تانیشدی. سوبریرونینگ کشفیاتی نیترو گلیسیرین جوده خطرلی، اینگ کیچیک بیر سیلکینیشده پارتله یدیگن، کنترول قیلینیشی جوده قیین بیر پارتلاوچی ایدی و شونینگ اوچون قوللنیلیشی جوده چیکلنگن ایدی. یورتیگه قیتگن آلفرید نوبیل ایشلرینی نیترو گلیسیرین اوستیده ماسلشتیردی. مقصدی بو سویوق پارتلاوچینی یورتی نینگ معدنچیلیک کبی صنایعی فعالیتلریده قوللنه آله دیگن خوفسیز بیر محصولگه ایلنتیریش ایدی، لیکن ۲ خذمتداشی نینگ حیاتدن کوز یومیشیگه سبب بولگن کتته بیر حادثه نی یره لی حالده اوتکزدی.
نوبیل، حادثه‌گه قره مه ی ایشلرینی توختاوسیز داوام ایتتیردی، لیکن ینگی ایجادی اوچون تصادفی بیر واقعه‌نینگ یوز بیریشی کیره ک ایدی. بیر کون لابراتواریده تجربه قیله یاتگن سویسلیک عالم میز اوستیده تورگن نیترو گلیسیرین تولدیریلگن بالون گه تصادفاً تیگدی. بالون میز چیتیده تورگن و ایچیده سویسگه خاص نازک قوم ییغینی بار چیلک که توشدی، لیکن پارتله مه دی. تیریک قالگنیگه ایشانالمه گن نوبیل، سویوق پارتلاوچی نینگ قومگه اره لشگنده توراقلی بیر حالگه کیلگنینی پیقه دی. قوللرینی شیمریب آلگن سویسلیک عالم، پارتلاوچینی قوملی لای و سیلولوز بیلن اره لشتیریب خمیر حالیگه کیلتیردی و اوچ قسمیگه یانوچی پیلته قوشدی. آلفرید نوبیل پاتینتینی آلگن تصادفی کشفیاتیگه "دینامیت" دیگن نامنی بیرگنده تاریخ ۱۸۶۶ نی کورستر ایدی.
ینگی پارتلاوچی آلدین سویسدگی ریلس یوللری قوریلیشی وقتیده کیچیک تونیل لرنی آچیش اوچون قوللنیلدی و جوده موفقیتلی بولدی. دینامیت خلق ارا امتحانینی ایسه آلپ تاغلری نینگ کیسیب اوتیلیشی بیلن بیردی. ایتالیانینگ تورینو شهریدن فرانسه نینگ مودان شهریگه چوزیلگن تیمیر یول اوچون ۱۳ کیلومترلیک مونت سینیس تونیلی نینگ آچیلیشیده قوللنیلگن دینامیت بولکلری جوده خوفسیز بیر طرزده ایشله دی و ایش نینگ وقتینی هم آنچه قیسقرتدی. اوزاق ییللر قاره و تیمیر یول تونیل لری نینگ آچیلیشی، معدن اوچاقلری نینگ کینگه یتیریلیشی و کتته قوریلیش ایشلری کبی کوپ ساحه لرده قوللنیلگن دینامیت نی اوروش صنعتی نینگ کشف ایتیشی ایسه اوزاق چوزیلمه دی. دینامیت ایندی مینگلرچه انسان نینگ حیاتدن کوز یومیشیگه سبب بوله دیگن بیر پارتلاوچی ایدی و بو حالت آلفرید نوبیل اوچون کون سایین بیر پشیمانلیک منبعی بولیشگه باشله دی. ۱۸۸۸ ییلده بیر گزیته ده چیققن خطا بیر خبر ایسه بوگونگی کونده علم دنیاسی نینگ اینگ اعتبارلی مکافاتی حسابلنگن نوبیل مکافاتلری نینگ ایشیگینی آچدی.
۱۸۸۸ ییلده آلفرید نوبیل نینگ اوکه سی لودویگ وفات ایتگن ایدی و بیر فرانسیز گزیته سیده "اولیم سوداگری اولدی" سرلوحه سی بیلن بیر خبر چیقدی. اصلیده گزیته نینگ مقصد قیلگنی آلفرید نوبیل ایدی. خطالیک بولسه هم بو طرزده اسکه آلینیشدن جوده بیزار بولگن سویسلیک مخترع، "کیله جکده انسانلر مینی قنده ی خاطرله یدی؟" سوالینی اوزیگه بیریشگه باشله دی. تاپگن یولی ایسه میراثینی باشقریش اوچون نوبیل وقفینی قوریش ایدی. آلفرید نوبیل، هر ییل اورتگه قالدیرگن بایلیگیدن حاصل بولگن ثروتی بیلن "بوتون انسانیت فایده سیگه ایشلر" قیلگن عالملرنی مکافاتلشنی وصیت قیلدی. سویسلیک عالم ۱۸۹۶ ییلده حیاتدن کوز یومدی. نامینی تاشیگن وقف ایسه سویس قرالی عالملر اکادیمیسی بیلن همکارلیک قیلیب ۵ تورده گی ساحه ده اوزاق ییللردن بویان نوبیل مکافاتلرینی تقسیمله ماقده.
