Kunduzgi va tungi vaqt farq qiladi

Bugungi dasturimizda biz tabiiy hodisaga e'tibor qaratamiz, uni hatto kosmik deb atashimiz mumkin, chunki u sayyoramizdan kattaroqdir. Biz ongimiz paydo bo'lganidan beri sezgan va boshlang'ich maktabdan beri o'rgangan kunduz va tunning davomiyligi haqidagi bilimlarimizni qayta ko'rib chiqamiz.                 

Qadim zamonlardan beri insoniyat kun va tunning tengsiz davomiyligini ta'kidlagan. Dastlab qisqa kunlarda yorug'lik va issiqlikdan ko'proq foyda olish yo'llarini ishlab chiqishga harakat qilgan ajdodlarimiz vaqt o'tishi bilan bu hodisaning sabablarini o'ylab topdilar. Bugungi kungacha yetib kelgan ko‘plab tarixiy manbalarda kechayu kunduz teng bo‘lgan kunlar muqaddas sanalib, bir yilda ikki marta sodir bo‘ladigan bu holat ilohiy belgidir, degan fikr keng tarqalgan..

Xo'sh, nima uchun kun va tunning uzunligi doimo o'zgarib turadi? Ushbu hodisaning asosiy sababi dunyomizning o’z o'qi atrofida aylanishidir. Eksenel egilish sayyora paydo bo'lishi paytida boshdan kechirgan turli xil o'zaro ta'sirlardan kelib chiqadi. Yerning paydo bo'lishini o'z ichiga olgan Quyosh tizimining umumiy shakllanish jarayonida sayyoralar va boshqa samoviy jismlarning aksariyati disk shaklidagi materiya bulutidan iborat edi. Ushbu diskdagi to'qnashuvlar, tortishish kuchining o'zaro ta'siri va shunga o'xshash omillar sayyoralarning orbitalari va aylanish o'qlarini aniqladi. Dunyomizning o'qi ushbu shakllanish jarayonida aniqlangan va ma'lum bir qiyshiq burchak ostida o'rnatilgan.

Ma'lumki, Yerimiz o'zining moyil o'qi atrofida aylansa, u Quyosh atrofida ham aylanadi. Aylanma harakati bir kunni, aylanish harakati esa bir yilni tashkil qiladi. Ushbu harakatlar natijasida quyosh nurlari turli burchaklarda turli joylarga tushadi. Kunlar uzunligi, kunduz va tunning davomiyligi o'zgaradi. Chunki Yer o'qining aylanishi quyosh nuri yerga tushish burchagiga ta'sir qiladi. Yer o'z o'qi atrofida aylangani sababli, quyosh nurlari yil davomida turli fasllarda unga turli burchaklarda tushadi. Xuddi shu holat kun davomida yer yuziga tushadigan quyosh nuri miqdoriga ta'sir qiladi. Shuning uchun qishda kunlar qisqa, tunlar uzun bo'ladi.

Ekvator atrofida kun va tunning uzunligi yil davomida nisbatan doimiy bo'lib qoladi, chunki quyosh nuri Yerning aylanishi tufayli bu joylarga vertikal burchak ostida tushadi. Biroq, biz qutblarga qarab harakatlanar ekanmiz, fasllarga qarab kun va tun davomiyligida sezilarli o'zgarishlar kuzatiladi. Demak, “Dunyomiz o’z o‘qi atrofida aylanishi va bu hodisa har xil davrlarda har xil miqdorda quyosh nurlarini olishimizga sabab bo‘lgani uchun kechayu kunduzning davomiyligi o‘zgaradi” degan holda dasturimizni yakunlamoqchimiz.

Keyingi dasturimizda uchrashguncha hayr salomat bo’ling!