дорини мувапиқ ишлитиш усули

(доктор мәһмәт учар)

биз ичидиған судин тартип ухлаш һалитигичә нурғун амиллар дориниң сүмүрүлүшигә тәсир көрситиду. әң йеңи бир тәтқиқатта байқилишичә, биз ичкән бир дориниң бәдәнгә қанчилик вақитта тәсир көрситидиғанлиқини бәдән һалити бәлгиләйдикән. ундақта, техиму йахши нәтиҗигә еришиш үчүн дорилиримизни қандақ ишлитишимиз керәк?

ашқазанда дора сүмүрүлмәйду. кичик үчәйдики бармақтәк һуррәкләр вә униңдики һүҗәйриләр дориниң сүмүрүлүшини ишқа ашуриду. бу саһә тәхминән икки путбол мәйданиниң чоңлуқичилик болуп, 200 кивадрат метир келиду. бу омумий уқумға мас кәлмәйдиған надир дориларму бар, әлвәттә. ашқазан бәдәнниң әң кислаталиқ органи болуп, кислаталиқ дорилар бу органда ерип сүмүрүлиду. шу вәҗидин, бу хил дориларни ач қорсаққа ичиш интайин зийанлиқтур. шуңа, диққәт қилиш керәк.

ундақта, бизниң турқимиз немә үчүн дориларниң сүмүрүлүшигә тәсир көрситиду?

дориларниң сүмүрүлишиму ашқазанниң тарийиши вә бошишида муһим рол ойнайду. нормал әһвалда ашқазинимизниң мәлум райони йемәклик йиғилип қалидиған җай болуп, сол йенини бесип йанту йатқанда қатлинип қалиду, буниң нәтиҗисидә ашқазан бошаш кечикиду. буниңдин башқа йәнә, дийабет кесилигә охшиған бир қисим созулма характерлик кесәлликләр ашқазанниң тарийиш сүритини астилитиду, ашқазанниң бошишини кечиктүриду, озуқлуқлар вә мунасивәтлик дориларниң қанға арилишишиму кечикип кетиду. оң йенини бесип йатқанда ашқазанниң ички қисминиң үчәйгә өтүши тезлишиду, кичик үчәйдики дорилар тез сүмүрүлиду. биз һәрикәт қилғандиму дориларниң сүмүрүлүш сүрити тезлишиду. шуниң билән бир вақитта, өрә туруп һәрикәт қиливатқан һаләттә дора ичкәндә вә бир нәрсә йегәндә ашқазанниң тарийиш сүрити тез болидиғанлиқи үчүн тез сүмүрүлиду. башқичә ейтқанда, ашқазанниң тарийиш вә бошаш сүрити қанчилик тез болса, қисқа вақит ичидә кичик үчәйгә кирип кетидиған дориларниң сүмүрүлүши шунчә тез болиду. қисқиси, дорилиримизни ичкәндин кейин, һәрикәт қилишимиз, өрә һаләттә турушимиз керәк. әгәр йатмақчи болсақ, оң йанни бесип йетишимиз керәк. дора ичиш усулиму дориниң сүмүрүлүши үчүн интайин муһим. дорилар суйуқлуқ, даничә, парашок, кумилач вә таблетка шәклидә болиду. дора молекулалириниң чоң-кичиклики, су йаки йағда ериш алаһидилики, тәркибиниң кислаталиқ йаки ишқарлиқ болуши дориларниң сүмүрүлүшигә тәсир көрситиду.

болупму кумилач дориларни йуталмайдиған кишиләр бар. дориларни капсулдин чиқирип, парашок һалитидә ичиш йахши әмәс. чүнки дориниң шәкли униң актип маддисиниң хусусийитигә асасән шәкилләндүрүлиду. мәсилән, кислаталиқ муһитта алаһидиликини йоқитидиған ишқарлиқ дорилар капсулға орилиду, бу арқилиқ дориниң ашқазанниң тәсиригә учримастин өтүши ишқа ашурулиду. ашқазан кислатасиниң тәсиридә сүмүрүлидиған дорилар болса  таблетка шәклидә тәййарлиниду. шуңлашқа, дорилиримизни өз пети ичишимиз керәк.

дорини әң тоғра усулда қандақ йутушимиз керәк?

йәнә бир муһим нуқта шуки, суни көп ичиш керәк. чүнки суни көп ичкәндә бөрәкниң бузулушиниң алдини алғили алиду. техиму муһими шуки, һәммимизгә айан болғинидәк, бәзи дорилар һәзим қилиш системисиға, һәзим қилиш йоллириға, қизилөңгәчкә чаплишип җараһәт вә зәхимлиниш пәйда қилиду. дориларниң қизилөңгәчкә чаплашмаслиқи үчүн, бу түрдики дориларни көп миқдарда су билән биллә ичиш керәк.

әмәлийәт шуни толуқ испатлидики, дохтуриңизниң дора ичиш тоғрисидики агаһландуруши интайин муһим болуп, буниңға қәтий әмәл қилиш керәк.

дорилириңизни бихәтәр истемал қилишиңизға йардәм беридиған бир қанчә усул төвәндикичә:

• көрсәтмиләргә әмәл қилиң. барлиқ дора бәлгилирини толуқ оқуң вә көрсәтмиләргә риайә қилиң. сизгә техиму көп йардими болиду дәп ойлап, көп миқдарда дора истемал қилмаң. чүнки буниң нәтиҗиси интайин хәтәрлик, һәтта әҗәллик болиду.

• дориларни вақтида истемал қилиң. бәзи кишиләр дора ичиш үчүн тамақ йаки ухлаш вақтини күтиду.

• чирағни йандуруң. қараңғуда дора ичмәң. чүнки қараңғуда дорини хата ичип селишиңиз мумкин.

• сиз дуч кәлгән мәсилилириңизни өз вақтида дохтуриңизға билдүрүң. ретсеплириңизда мәсилигә йолуқсиңиз, дәрһал дохтурға көрүнүң.

• йеқин – йоруқлириңиздин йардәм сораң. әгәр сиз дохтуриңизниң сизгә дегәнлирини чүшиниш йаки әстә сақлашта йардәмгә еһтийаҗлиқ болсиңиз, дохтуриңизға достиңиз йаки уруқ - туғқиниңиз билән биллә бериң.

• дора ичишни тохтитиштин бурун тәкшүрүң. ретсеплиқ дориларни түгигичә истемал қилиң. йаки дохтуриңиз мувапиқ дәп қариса тохтитиң. есиңиздә шуни чиң тутуң!  бәзи дорилар пәқәт «еһтийаҗға қарап» истемал қилиниши керәк.