urush bosughisida
küntertip we analiz (21)
urush bosughisida
küntertip we analiz (21)
(jan ajun)
«küntertip we analiz» namliq pirogrammimizning bügünki bölümide siyaset, iqtisad we jemiyet tetqiqatliri fondi jemiyiti «SETA» ning tashqi siyaset tetqiqatchisi jan ajun teripidin teyyarlanghan «urush bosoghisida» témiliq analizni diqqitinglargha sunimiz.
***** ** **** *** *** ****
rusiyening ukrainagha qarshi uzundin buyan dawamlashturiwatqan basturush siyasiti yéqinqi aylarda herbiy arilishishqa qarap yüzlendi. amérika we yawropa döletlirimu qatnashqan bu jeryanda éghir dawalghushlar bolmaqta. herbiy seperwerlik we tereplerning eng yéngi bayanlirigha qaraydighan bolsaq, chong toqunushning bashlinayla dep qalghanliqini köriwalalaymiz.
putin nurghunlighan muhim géopotikiliq mesililerde, bolupmu amérika qatarliq gherblik aktiyorlargha xiris qilip, hem ajiz rehberliktin, hem mewjut siyasetning kemchilikidin paydilanmaqta we özining tesir dairisini dawamliq kéngeytmekte. amérika tashqi ishlar ministiri billinkénmu tekitligendek qedemmu-qedem goya yéngi sowét ittipaqi qurulmaqta. ukrainadin gruziyegiche, süriyedin liwiyegiche bolghan muhim toqunush rayonlirida rusiyege qarshi bir lagir sheklide gherb döletliri jiddiy siyasetlerni yolgha qoymaqta. bolupmu baydin dewride amérikaning ibirer siyaset ishlepchiqiralmighanliqi, shunga intayin ajiz halgha chüshüp qalghanliqi we peyda bolghan bu boshluqni rusiyening axirighiche toldurushqa tirishiwatqanli melum.
eslide, ukrainada dawamlishiwatqan bu jeryanmu del mushu chong resimning iznaliridur. putin kiyéwda özige tehdit dep qarighan hökümetni hezim qilishni xalimay, barliq amallar bilen ukrainani hujum nishani qildi. emma ukraina türkiye, engliye we polsha qatarliq bir qanche ehmiyetlik döletni hésabqa almighanda, gherb lagiridin jiddiy qollashqa érishelmidi. amérika baydin mezgilide bergen wedisini orundiyalmidi, ukrainagha rusiyege qarshi bixeterlik kapaliti bérilmidi. bundaq ehwal shimaliy atlantik ehdi teshkilati we amérika bilen üstelde olturghan rusiyeni téximu jasaretlendürgendek qilidu. gérmaniye bolsa, tarixiy bir xataliq ötküzüp, ottura yol siyasiti yürgüzmekchi bolmaqta. gerche énérgiyede rusiyege tayinip qilishtek cheklime payda qilidighan amillar bolsimu, emma rusiyening tajawuzidin kélip chiqidighan géopolitikiliq tehditning tesirige eng köp uchraydighan döletlerning birsi gérmaniye bolidighanliqida shek yoq.
elwette, toluq bir ishghaliyet hazirche mumkin bolmaydighandek qilidu, lékin rusiye kiyéwdiki hökümetni intayin ajizlashturidighan shundaqla donétsik we qirimning zémin pütünlükige kapaletlik qilidighan shekilde herbiy arilishishqa yüzlensimu, heyran qalghuchiliki yoq. rusiye yüzminglighan eskirini chégrada toplap, bélorusiyege istratégiyilik herbiy amillarni orunlashturdi, shundaqtimu amérika téxiche heriketke ötelmidi we peqetla iqtisadiy émbargolardin söz qilishni dawamlashturmaqta. bu choqum xatirilep qoyushqa tégishlik bir ehwal. rusiyening herbiy arilishishi gherb lagirining rusiyege qaratqan pozitsiyesini téximu qattiqlashturidighanliqi we éghir iqtisadiy émbargolargha duchar qilidighanliqi éniq. lékin putinning ukraina arqiliq qolgha keltüridighan géopolitikiliq we istratégiyelik üstünliki bu barliq bedellerge nisbeten yenila tolimu ishtiha achidighan helette turmaqta.
