mozart - muzika anglash bizni téximu eqilliq qilarmu?

(gamze demech sibich) 

mozart - muzika anglash eqil - paraset sewiyesini östüridu, dep qarilidu. bu, «mozart éffékti» dep atilidu. undaqta, mozart anglash rastinla eqil - paraset sewiyesini östüremdu?

melumki, mozart insanlargha köp jehettin ijabiy tesir körsitidu. jemiyette bezi kishiler, «mozart parchilirini anglash eqil - paraset sewiyesini östüridu», dep qaraydu.

«mozart éffékti», 1993-yili élip bérilghan tetqiqat netijisige asaslinidu. bu tetqiqat, kaliforniye unwérsititidin firansis h. rauschér we xizmetdashliri teripidin, mozartning bilish iqtidarigha bolghan tesirini tekshürüsh meqsitide élip bérilghan. tetqiqatta uniwérsitét oqughuchiliri bolghan qatnashquchilar üch guruppigha ayrilghan. bir guruppa qatnashquchi, mozartning K.448 - nomurluq  sonataslirini 10 minut anglighan, yene bir guruppa qatnashquchi, yürek soqushini töwenlitish arqiliq aram élishqa munasiwetlik bezi körsetmilerni anglighan. kontrol guruppisi bolsa jimjit muhitta turghan. tetqiqattin ilgiri we tetqiqattin kéyin, qatnashquchilarning makan xaraktérlik eqil - paraset sewiyeliri ölchelgen. netijide, peqet mozartnila anglighan guruppining makan xaraktérlik tepekkur iqtidarigha munasiwetlik eqil - paraset sewyesini ölcheshte 8-9 nomurluq éshish körülgen. lékin, bu éshishning daimliq emes, belki waqitliq özgirish ikenliki békitilgen.

bu tetqiqat netijisi axbarat wasitiliriningmu tesiri bilen jemiyette zor tesir qozghighan, hemde «mozart éffékti» dep atilishqa bashlighan. eslide, rauschér we xizmetdashlirining tetqiqatigha peqet  36 uniwérsitét oqughuchisila qatnashqanidi. gerche bowaqlar toghrisida héchqandaq tetqiqat élip bérilmighan bolsimu, emma bezi xewerlerde, anining qorsiqidiki bowaqlargha mozartni anglitish arqiliq  bowaqlarni talant igisi qilghili bolidighanliqi ilgiri sürülgen. eyni waqitta,  bezi döletlerde yéngi tughulghan bowaqlarning aililirige mozartning CD liri hediye qilinatti. bezi uniwérsitétlarda bolsa, oqughuchilar mozartning parchilirini angliyalaydighan alahide hujrilar tesis qilinghan. bu arqiliq, mozartni anglighan bowaqlarning kelgüside téximu eqilliq bolushi, uniwérsitét oqughuchilirining eqliy sewiyelirini yuqiri kötürüsh arqiliq téximu köp muweppeqiyet qazinishi meqset qiliniwatatti. bu tetqiqat netijisi toghrisidiki uchurlarning nahayiti téz tarqiligha egiship, «mozart éffékti» ni nöwette dunyadiki nurghun kishiler bilip ketti.

 ménge teswir hasil qilish tetqiqatida körsitilishiche, muzika chong méngining nurghun jaylirini aktiplashturidiken. mushuninggha oxshash chong ménge rayonliri makan xaraktérlik talantliri jeryanidimu qozghilidiken. muzika anglash yaki muzika meshiqi jeryanida qayta-qayta qozghitilidighan bu rayonlarning hejmi ashidiken. bu arqiliq, nérwa hüjeyriliri otturisida shekillengen yéngi ulinishlar, chong méngidiki ortaq qozghilish rayonliri bilen makan xaraktérlik talantlargha munasiwetlik iqtidarning éshishida türtkilik rol oynaydiken.

yighip éytqanda, tetqiqat netijiliri shuni ispatlap berdiki, muzika (bolupmu mozart notilirini) anglash, ilmiy muweppeqiyet qazinishning téz yoli emes. shundaqtimu, muzika anglash we muzika meshiqining chong méngimizge nurghun ijabiy tesirlirining barliqini untup qalmasliq kérek.

makan xaraktérlik eqilge, jisimlarni zéhniy jehettin ittirish, aylandurush we özgertish, özgirishlerning zéhniy jehettiki ipadisini yaritish we ishlitish iqtidari, dep éniqlima bérishke bolidu.

menbesi: türkiye ilmiy we téxnologiyelik tetqiqat orni

témigha munasiwetlik resimlerni tor bétimiz www.trt.net.tr din köreleysiler.