shipa buliqi: gal aghriqini dawalash usulliri

türkiye awazi radiyosi: gal aghriqlirida paydilinidighan eng muhim dawalash usulliridin biri limon süyi bilen gher gher qilish.

bu usulda: bir istakan ilman sugha texminen yérim yaki pütün bir limonni siqip, künige üch qétim yaki töt qétim gher gher qilsa bolidu.

• ·         yene bir xil usul bolsa, organik yasalghan alma sirkesige chilanghan qolyaghliq yaki lönggini galgha qoyush bolup, bumu gal aghriqigha menpeet qilidu. yene birge, bimarning putlirighimu sirke süyige chilanghan mata yaki rextni put issighiche qoyush kérek. rextni éliwetkendin kéyin putni issiq tutush kérek.
• ·         bir chay qoshuqi turup talqini, zenjiwil talqini, az miqdarda qara much we bir qoshuq zeytun yéghini arilashturup ichsimu, gal aghriqigha paydiliq. bundaq qilghanda, zukamdin peyda bolghan gal aghriqlirighimu payda qilidu.
• ·         ösümlükler bilen gal aghriqini dawalashta, yéngi yulunghan qizilcha süyi bilen gher gher qilishqimu bolidu.
• ·         ikki saette bir qétim yésiwilek yapriqi bilen galgha qoyup berse gal aghriqigha payda qilidu.
• ·         tuz süyi bilen gher gher qilip berse, gal aghriqini peseytidu. bu usulni chonglar qilishi kérek.
• ·         ada chéyi gal aghriqini dawalashta oxshimighan orungha ige.

ada chéyidin soghuq ötküzüwélish tüpeyli peyda bolghan zukamni dawalashta paydilinishqa bolidu. gher gher qilsimu yaki ichsimu bolidu. nepesni rawanlashturidu. ada chéyi heqqide xelq arisida, «eger baghchigha ada chéyi térighan bolsang, ölümge kérek barmu?» dégen maqal tarqalghan bolup, bu 13-esirdin bizge yétip kelgen ada chéyigha munasiwetlik sözdur. ada chéyining nami botanikada «salwiya», latinchide «salwéri» dep atilidighan bolup, qoghdash, muhapizet qilish dégen sözdin kelgenliki bilinidu.

qedimki misirliqlarning tughutni yaxshilash üchün ada chéyidin paydilanghanliqi bilinidu. qedimki yunan we rim dewrliridimu gösh saqlash üchün paydilinildighanliqi xatirilengen. qurutulghan ada chéyi yopurmaqlirini köydürüp, islitish arqiliq öylerni dizinféksiye qilinidighanliqimu bilinidu. qedimki waqitlardin künimizgiche ada chéyini demlep ichip bergen adem asan késel bolmaydu, deydighan qarash bar.

künimizdimu ada chéyidin paydilinip zukam, gal aghriqliri we awaz pütüp qélish qatarliq késelliklerni dawalash dawam qiliwatidu. ada chéyi chüshkünlük, este tutuwélish qabiliyiti töwenlesh we yürek késellikliri üchünmu qalqan bolush rolini oynaydu.

ada chéyi heqqidiki söhbitimizning axirida, mundaq qiziqarliq bir hékayini sözlep ötüshke erziydu. ada chéyi terkibide ottura dewrde wabagha qarshi immunitét küchini ashurghan «töt oghri sirkesi» dep atalghan madda bar.

«töt oghri sirkesi» dégen nam tarixtin kelgen bolup, yüz yillardin buyan dora ornida paydilinip kélingenlikige munasiwetlik mundaq qiziqarliq hékaye bar. 14-esirde bügünki firansiyening marsilya shehiride peyda bolghan waba, kéyinche pütkül yawropagha tarqaydu. bezi menbelerde, 25 milyongha yéqin kishining ölümige seweb bolghanliqi xatirilengen.

emma, riwayetlerde qeyt qilinishiche, wabada san-sanaqsiz kishiler ölüp kétiwatsimu, emma bularning arisida töt oghrigha héchnime bolmaydiken. bir küni oghrilar wabada ölgenlerning öylirini bulawatqanda tutulup qalidiken we ölüm jazasigha höküm qilinidiken. biraq, oghrilargha qandaqlarche késel bolmighanliqini éytip berse, kechürüm qilinidighanliqi éytilidiken. oghrilar özliri yasighan sirke bilen qollirini yughanliqini, gher gher qilghanliqlirini sözlep béridiken. netijide, sirkening yasilishini kishilerge ögitip qoyush bedilige qoyup bérilidiken. shuningdin biri, bu sirke «töt oghri sirkesi» dep atalghan bolup, nurghun késelliklerni dawalashta paydilinilghan. töt oghri sirkesining terkibide ada chéyi bar. gal aghriqi, zukam, awaz pütüp qélish we her xil yuqumluq késelliklirige bu ösümlük obdan payda qilidu. qedimki anadolu kishilirimu ada chéyidin türlük késelliklerni dawalashqa ishlitip kelgen.