türkiye – misir munasiwetlirining normallishishi
küntertip we analiz (71)
türkiye – misir munasiwetlirining normallishishi
küntertip we analiz (71)
(murat yéshiltash)
hörmetlik radiyo anglighuchilar! «küntertip we analiz» namliq pirogrammimizning bügünki bölümide siyaset, iqtisad we jemiyet tetqiqatliri fondi jemiyiti «SETA» ning xewpsizlik tetqiqatliri diriktori we yazghuchisi murat yéshiltash teripidin teyyarlanghan «türkiye – misir munasiwetlirining normallishishi» témiliq analizni diqqitinglargha sunimiz.
**** ** *** *********
yéqinqi mezgildin buyan ottura sherqtiki nurghun döletler özara mesiliisi bolghan we keskin riqabetlishiwatqan döletler bilen normallishish izdinishide bolmaqta. bu jeryan deslepte tramp dewride israiliye bilen bir qisim ereb döletliri arisida bashlandi. baydénning amérikida hakimiyet béshigha kélishi bilen normallishishning ottura sherqtiki nurghun döletlerge birla waqitta tesir körsetkenliki körülmekte. ötken bir nechche hepte ichide seudi erebistan bilen iran otturisidiki illiq uchur bérishler rayondiki ikki chong reqib dölet otturisidimu yumshashning mumkinlikini eske salmaqta. türkiye bolsa, bu mezgilde eng köp küntertipke kelgen döletlerning birige aylandi. türkiye-israiliye, türkiye-misir we türkiye-seudi erebistan otturisida körülishi mumkin bolghan yéqinlishishlar belkim ottura sherqte yéngi bir dewrning otturigha chiqishigha seweb bolushi mumkin.
yéqinda türkiye bilen misirning normallishish izdinishide yéngi bir qedem tashlandi. istixbarat bashliqliri we tashqi ishlar ministirliri uchrishishidin kéyin türkiyedin bir heyet qahirege yétip bardi. türkiyening misir bilen élip barghan normallishishi oxshimighan rayon qatlimigha mas kelmekte. amérikaning seudi erebistanni yemende yalghuz tashlap qoyushi we iran bilen yadro kélishimge yéqinlishishi ottura sherqtiki küch tenglimiside yéngi heriketlinishlerni peyda qildi. amérikaning iran bilen qaytidin yadro kélishimge kélishidin ensirewatqan ittipaqdashlirining qayghulirini aqsarayning ottura sherq wekili makgurkning seudi erebistan, ereb birleshme xelipiliki, misir we iyordaniyege bérip yoqatmaqchi bolidighanliqi axbaratlarda keng xewer qilindi. amérikaning ottura sherqtiki birinchi muhim ishi iranning yadro pirogrammisini kontrol qilish we téhranni qaytidin üstelge olturghuzushtur. yene bir tereptin rusiye we xitay qatarliq xelqara aktiyorlarning ottura sherqqe bolghan qiziqishi, künsiri amérikagha nisbeten yéngi bir xiris peyda qilmaqta. bundaq muhitta barliq rayon xaraktérliq aktiyorlar öz-ara mesililirini hel qilishqa tirishmaqta. türkiye-misir munasiwetlirining yéqinlishidiki tirishchanliqlarnimu bu tenglimining bir qismi süpitide körüsh lazim.
sherqiy aqdéngiz tewelik sahesini bölüshüsh we liwiye mesilisi türkiye bilen misirning yéqinlishishidiki eng aqilane seweblerning biri süpitide aldinqi pilangha chiqmaqta. liwiyede waqitliq siyasiy ötkünchi mezgil bashlanghandin kéyin, misir we türkiyege nisbeten liwiye ortaq mesilige aylinishi mumkin. her ikki dölet liwiye mesiliside birlikte heriket qilishning istratégiyelik muhimliqini tonup yetti. sherqiy aq déngizdiki énérgiye bayliqigha munasiwetlik riqabetning bolsa, ikki döletke paydisiz ikenliki ayan boldi. girétsiye bilen kélishim imzalighan misirmu bu kélishimning misirning aldinqi orundiki ishliriniing teqezzalirini toluq qamdiyalmaydighanliqi körüp yetti. shunglashqa sherqiy aq déngizdiki énérgiye mesiliside türkiye bilen hemkarliq ornitishi misir üchün téximu köp payda élip kélidighanliqidin dérek bermekte. bu ikki mesile normallishish mezgilining eng ijabiy kün tertipini teshkil qilmaqta.
ikki dölet otturisidiki bir mesile hésablinidighan «musulman qérindashlar teshkilati» mesilisi bolsa, hazirche bir chetke ittirip qoyulghan weziyette turmaqta. téximu muhimi rayon xaraktérliq géopolitika mesililiri ikki dölet otturisidiki yéqinlishishini hazirche ilgiri süridighanliqi melum. misir-türkiye munasiwetlirining normallishishi liwiye mesilisi qatarliq rayondiki jiddiylikni peseytishte yoshurun küchke ige. yaxshi ishliitilgen teqdirde, rayonda topliship qalghan achchiqlarning töwenlishish éhtimalliqi yuqiri.
