sinjar rayoni mesilisi

sinjar rayoni mesilisi

küntertip we analiz (57)

(jan ajun)

hörmetlik radiyo anglighuchilar! «küntertip we analiz» namliq pirogrammimizning bügünki bölümide  siyaset, iqtisad we jemiyet tetqiqatliri fondi jemiyiti «SETA» ning tashqi siyaset tetqiqatchisi jan ajun teripidin teyyarlanghan «sinjar rayoni mesilisi» témiliq analizni diqqitinglargha sunimiz.

**** **** ** **** * *****

iraqning shimaligha shundaqla türkiye we süriyening késishish éghizigha jaylashqan sinjar rayoni yéqinqi künlerde qaytidin küntertipke kelmekte. sinjar daéshqa qarshi küresh nami bilen  p k k térorluq teshkilati teripidin changgalgha kirgüziwilinghan we bu teshkilat teripidin iraq-süriye liniyesidiki muhim tiransiport merkizi süpitide ishlitiliwatqan bir rayon. térrorluq teshkilatining sinjardiki mewjutluqi türkiyege nisbeten éghir tehdit dep qaralmaqta. yéqindin buyan teshkilatni rayondin tazilash üchün bezi muhim ilgirileshlermu körülmekte.

iraqta, türkiye-süriye késishish éghizigha jaylashqan istratégiyilik ehmiyetke ige sinjar kenti uzun mezgildin buyan baghdat bilen erbil otturisida ortaqlishalmighan rayon süpitide bilinetti. rayonda ezidiyler yashaydighan bolghachqa dunyaningmu bu rayongha bolghan qiziqishini qozghighan idi.

emma 2014-yili daésh térorluq teshkilatining rayondiki ezidiylerni nishan qilghan qetliamliri we arqidinla yüz bergen malimanchiliqtin paydilanghan p k k ning rayonni makan tutushi, türkiyening térorluqqa qarshi kürishi nuqtisidinmu rayonning ehmiyitini yuqiri kötürüshke bashlidi.  térorluq teshkilati p k k rayonning jughrapiyelik ezwzellikidin paydilinip, hem iraq-süriye liniyeside muhim bir transpor qanilini kontirolluqigha kirgüziwalghan boldi, hem  bu rayonda yashawatqan ezidiylerni mejburiy qorallandurup rayonni özining menpeeti üchün xizmet qildürüshqa bashlighan idi. rayonda kanton memuriyiti qurushqa urunush bilen teng bir waqitta ezidiylerdin teshkilligen «y b sh» qisimliri arqiliq rayondiki hakimiyitini ashurushqa urundi. biraq ular shimaliy iraq kord rayonluq hökümitige qarashliq peshmerge qisimliri bilen  tuqunushqa mejbur boldi. arqidin türkiyening arqimu arqa élip barghan  hawa hujumliri p k k ni bolushigha ajizlashturushqa bashlidi. türkiye yene bir tereptin istixbarat teshkilati «MIT»  arqiliq p k k térorluq teshkilatining katiwashlirini bir birlep  ujuqturushqa bashlidi.

bu mezgilde, ezidiylerning p k k gha qarshi pozitsiye tutqanliqi we p k k ning rayondin ayrilishi üchün bésim ishlitishke bashlighanliqi körüldi. axirida türkiyeningmu telepliri bilen baghdat we erbil otturisida hashdi shabi we p k k gha oxshash qoralliq unsurlarni rayondin pütünley qoghlap chiqirish kélishimi imzalandi. merkizi iraq armiyesining rayongha kirishi bilen p k k gha qarashliq unsurlar bezi rayonlardin chékinip chiqqan bolsimu, yenila sinjar yéza qishlaqlirida paaliyetlirini dawamlashturmaqta. türkiye iraq armiyesining rayonni pütünley kontrolluqi astigha élishida ching turup, her türlük yardem bérishke ochuq ikenlikini tekitlimekte. eger qisqa waqit ichide telep qilinghan qedemler tashlanmaydiken, türkiyening öz aldigha heriket élip bérishiningmu hétimalliqi intayin yuqiri.

axirida türkiye nuqtisidin sinjarning térorluq teshkilati p k k din tazilinishi dégenlik, teshkilatning iraq-süriye liniyesining asasen üzülishi we p k k ning yétim qaldurilishi, dégenlik bolidu. türkiye dölet mudapie ministiri xulusi aqarning aldinqi hepte baghdat we erbilge qilghan ziyaritinimu térorluqqa qarshi küresh we sinjar mesilisi nuqtisidin analiz qilish lazim.