Ýewraziýa Syn

Üstümizdäki aýyň 16-da Bişkek şäherinde ýerleşyän Ala-Arça Döwlet kabulhanasynda Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Almazbek Atambaýewiň ýer eýeçiliginde Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň döwlet ýolbaşçylarynyň maslahaty geçirildi. 25-njisi geçirilen maslahata gelen liderler Halkara Manas howa menzilinde Premýer ministr Soorbaý Jeeýenbekow tarapyndan garşy alyndy.

Wladimir Putiniň iki sagat gijä galmagy sebäpli sagat 16:00-da başlamaly maslahat 18:00-da başladı. Maslahata Azerbaýjanyň, Belarusyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Gazagystanyň, Russiýanyň, Täjigistanyň we Ermenistanyň Prezidentleri, Moldowanyň Premýer ministri, Türkmenistanyň Ministrler kabinetiniň başlygynyň orunbasary, Özbegistanyň Daşarı işler ministri we Ukrainanyň Gyrgyz Respublikasyndaky Adatdan daşary ve doly ygtyýarly ilçisi gatnaşdylar.

Maslahaty açan Prezident Atambaýew, myhmanlary GDA-nyň 25 yýyllyk ýubileyi bilen gutlady. Prezident Almazbek Atambaýev ýubileý maslahatynyň içgin ve netijeli şertlerde geçiriljekdigini, taraplaryň ähli ugurlarda ylalaşjakdygyna ynanýandygyny aýtdy. Atambaýev Gyrgyz Respublikasynyň ýer eýeçiliginde geçirilen 2-nji Bütindünýä çarwadarlar oýunlary baradaky teksti BMG-nyň 71-nji Sessiýasynyň garamagyna hödürlemegi meyilleşdirýändiklerini hem sözleriniň üstüne goşdy. Liderleriň gysgaça duşuşyklaryndan soň maslahat giňeldilen formatda dowam etdi.

Maslahatyň giňeldilen mejlisi 2-nji sentýabrda Özbegistanyň aradan çykan Prezidenti Yslam Kerimowy hatyralama çäresi bilen başlady. Maslahata gatnaşyjylar Kerimowıň hormatyna bir minutlyk dymışlyk etdiler. Atambaýev özbek halkyna duygudaşlyk bildirdi ve Özbegistanda geçiriljek prezident saýlawlarynyň asuda we durnukly şertlerde geçmegini arzuw etdi.

Maslahatda guramanyň döwrüň şertlerine laýyk işleri ýerine ýetirmegi, guramanyň pozisiýasynyň güýçlendirilmegi, terrorçylyga garşy halkara göreş, 2020-nji ýylda gurama agza ýurtlarda ilat ýazuwynyň geçirilmegi ýaly meselelere garaldy. Prezident Nazarbayew guramanyň goranyş we erkin söwda ugurlarynda garaşylýan tamany ödemeýändigini beýan etdi. Belarusyň Prezidenti Lukaşenko bolsa guramanyň şertleriniň agyrlaşýandygyny nygtady.

GDA-nyň maslahatynyň ahyrynda agza ýurtlary gyzyklandyrýan 14 resminama gol goýuldy. GDA-nyň 2017-nji ýyldaky maslahatyna Russiýa ýer eýeçiligini eder. Aslyna seredilende nobat Moldowadady. Emma ykdysady we beýleki kynçylyklar sebäpli Moldoya maslahata ýer eýeçiligini etmejekdigini habar berendigi sebäpli liderler geljek ýyl Russiýada jemlenşmek barada karara geldiler. Ukrainanyň Gyrgyz Respublikasyndakı ilçisi Krym meselesi sebäpli Russiýanyň geljek ýyl maslahata ýer eýeçiligini etmegine ve 2020-nji ýylda ilat yazuwynyň geçirilmegine närazylyk görkezdi.

Maslahatyň dowamynda köp sanly ikiçäk duşuşyklar geçirildi. Gyrgyz Respublikasynyň ye Russiýanyň liderleriniň arasynda geçirilen duşuşykda Putin doglan gününiň 60 ýyllygyny belläp geçýän Atambaýewe Russiýanıň Aleksandr Newski adyndaky dövlet nyşanı ordenini gowşurdy.

Maslahatyň ahyrynda Gyrgyz Respublikasynyň, Russiyanyň ve Ermenistanyň prezidentleri Moldowanyň Premýer ministri 1916-njy ýylda gyrylan gyrgyzlar üçin gurlan ýadygärlige gül desselerini goýdular.

Gyrgyz Respublikasynda 3-nji gezek geçirilen GDA-nyň ýokary derejeli maslahatynyň soňkusyna 11 liderden altysy gatnaşdy. Bu bolsa guramanyň pozisiyasyny aç-açan görkezýär. Ozal Sowet Respublikalaryny bir ýere jemlemegi nazarda tutýan guramanyň geljegi parlak däl. Bişkekde geçirilen maslahatda liderler Guramanyň sekretarlygyndaky işgärleriň sanynyň azaldylmagy ykdysady meseleleriň gün tertibinden çykarılmagyny teklip etdiler. Bularyň ählisi GDA-nyň geljekki yýyllarda işini dovam etdirmek bilen birlikde pozisiýasynyň has-da ejizlejekdigini görkezýär.

Maslahatda Daglyk Garabag meselesindäki biynjalyklygyny beýan eden Sargisýana Azerbaýjanyň Prezidenti berk garşylyk görkezdi. “Ermenistan tarapy şeýle arz-şikayatlary bilen ähli halkara guramalaryny bizar etdi” diýen Aliýew, 2016-njy ýylyň aprel aýynda meçew beren tarapyň Ermenistandygyny we Azerbaýjanyň asuda ilatyndan 10 raýatyň şol wakalarda aradan çykandygyny, 20 ýyldan bäri meseläniň çözülmeginiň deregine yzgiderli häsýetde bahana tapyp, çözgüt etabyny uzaldan, BMG-niň kararlaryna äsgermezçilik eden tarapyň Ermenistan, zyýan çeken we mamla bolan tarapyň Azerbaýjandygyny beýan etdi.