Nogayşa 88/2024: İNSAN DEGEN ÜYKEN ALEM - 1

İnsanda eki yaq bar:  -  İnsanda iki taraf var:

Bîr yagı menlik bolgan; -  Bir tarafı benliktir;

Bîr yagında qullıq bar...  -  Bir tarafında kulluk var...

Menlik yagı tuvradan   -  Benlik tarafı doğrudan

Qarapturgan dünyaga;  -  Dünyaya bakıyor;

Qullıq yagı abedi  -  Kulluk tarafı ebedi

Bîr yaşavga qaragan...  - Bir hayata bakıyor...

Menlik betimen so insan, -  Benlik tarafıyla şu insan,

Özindeki äş bîr zatqa,  -  Kendindeki hiç bir şeye,

Ne közinde, ne mıynında,   -  Ne gözünde, ne beyninde,

Ne öpkesi, ne yüreginde  - Ne ciğeri, ne yüreğinde,

Äş bîr iske qarışalmas!  -  Hiç bir işe müdahale edemez!

Küş quvvatı aslında,  -  Güç kuvveti aslında,

Qolın sozgan yerge bolgan.  -  Kolunu uzattığı yere kadardır.

Bek köp zattı yasamaga  - Pek çok şeyi yapmaya

Küşi yetip baralmas... -  Gücü yetip ulaşamaz...

Em köbinşe sosı insan,  -  Hem çoğunlukla şu insan,

Osallıgı sebebimen,  -  Tembelliği sebebiyle,

Bazı kerek islerini,  -  Bazı gerekli işlerini,

Qolı tiyip etalmas... -  Eli erip yapamaz...

Ziyadası avrısa,  -  Dahası hasta olsa,

Ne qolını, ne basını, - Ne elini, ne başını,

Atta üyken maraz bolsa,  -  Hatta ağır hasta olsa,

Qasın tagı oynatalmas!  -  Kaşını dahi oynatamaz!

İnsanlarga berilgen,  -  İnsanlara verilen,

Yalgız tilev küşi bolgan: -  Yalnız dileme gücüdür:

“Sosı isti etkey edim; -  “Şu işi yapsa idim;

Nav zat menim bolsa edi...” - Bu şey benim olsa idi...”

Dep işinden ötkergen.  -  Diye içinden geçirir.

Qolından kelgen so bolgan... - Elinden gelen budur...

Tilev küşi degen zat,  - Dileme gücü denilen şey,

Qıldan ince, arık bolgan!  -  Kıldan ince ve zayıftır!

Gene sosı insandıñ –   Yine şu insanın

Yaşavına qaransa,  -  Hayatına bakılsa,

Sosı em qısqa bolgan...  -  O da kısadır...

Qay vaqıt yaşıyagını,  -  Ne kadar yaşıyacağını,

Äş bîr adem bilalmas... - Hiç bir kimse bilemez...

Em sanelerşe yaşansa, - Hem senelerce yaşansa,

Yaşav aslında qısqa bolgan.  -  Hayat aslında kısadır.

Ayındırıq şaqqanday,  -  Şimşek çakmış gibi,

Köz aşıp qapagaşe,  -  Göz açıp kapayıncaya kadar,

Savlay ömür ötip keter; –  Bütün ömür geçer gider;

Arttan barıp ıslanılmas!  -  Arkasından yetişilip tutulamaz!

Nav manede bîr qartqa:  -  Bu manada bir ihtiyara:

“Ömrün kaytip ötti senin,  -  “Ömrün nasıl geçti senin,

Ömründen ne anladın?” -  Ömründen ne anladın?”

Dep soralıyaq bolsa:  - Diye sorulacak olsa:

 “Ömür neşe qısqa eken;  -  “Ömür ne kadar kısa imiş;   

Qartayganım bilalmadım!”  -  İhtiyarladığımı fark edemedim!”

Sözin bizge aytıyaq...  -  Sözini bize söyleyecek...

Nav barede Paygambar’dıñ, -  Bu konuda Peygamber’in,

Aleyhissalatü vesselam,  -  Aleyhissalatü vesselam,

“Her keliyek yuvıq bolgan!”  -  “Her gelecek yakındır.”

Sözi bizge deris bolgan...  -  Sözi bize ders olmakta...

Em maqluqlardıñ işinde,  -  Hem varlıkların içinde,    

En muqtaj kîm? desek,  -  En muhtaç kimdir? desek,

Bilir sonı är bîr insan!  -  Onu her bir insan bilir!

Dünyaga qarar betten,  -  Dünyaya bakan tarafıyla,

Küşsizlerdiñ eñ küşsizi,  -  Güçsüzlerin en güçsüzü,

Bolup turgan sosı insan!  -  Şu insan olmakta!

Tek,ekinşi bir yagıman  -  Lakin ikinci bir tarafıyla

Qaransa nav ademge,  - Bakılsa bu insana,

Allah’qa qullıq betten,  -  Allah’a kulluk yönüyle,

Biyik, üyken ornı bolgan!  -  Yüksek, büyük makamı var!

Bîrev yetpes yeri bolgan... -  Kimsenin ulaşamayacağı yeri var...

Tagat betten nav insan, - İbadet yönüyle bu insan,

Bäri maqluq üstinde, - Bütün varlıklar üstünde,

Bärige başşı bolgan!  -  Herkese baş olmuştur!

Em insanda ne bar bolsa,  -  Hem insanda ne varsa,

Bek baalı yaratılgan: - Pek değerli olarak yaratılmıştır:

Yüregi süygi tolgan,  -  Yüreği sevgi doludur,  

Maramatı, ayavı bar; -  Merhameti, acıması var;

Aqlı, pikri, ruhı bolgan.  -  Aklı, fikri, ruhu bulunmakta.

Hayal degen duygusu, - Hayal denilen duygusu,

Ziyadası vicdanı bar... - İlavesi vicdanı var...

Basqa em mıñlagan,  -  Başka daha binlerce, 

Qasiyetpen tolup kalgan!  -  Yüksek özelliklerle doludur!

Endi eske kelgen mane;  -  Şimdi akla gelen mana;

Munşa müşe, duygulardan  - Bunca uzuv, duygulardan

Maqsat, mırat ne bolgan? - Maksad, murat nedir?

Mınlagan duygulardı, -  Binlerce duyguları,

Haq insanga nege salgan?  Hak insana niye koymuş?

Nav manedi aşıyaq  -  Bu manayı açacak

Yahşı bîr misal bolgan:  - Güzel bir misal bulunmakta:

So qıymatta är insan,  -  Şu değerde her insan,

Bîr şekirdekke okşagan...  -  Bir çekirdeğe benziyor...

Şekirdekke qaransa,  - Çekirdeğe bakılsa,

Bärisiniñ işine,  - Hepsinin içine,

Quday bîr program salgan... -  Allah bir program koymuş...

Kerek bolgan ne bolsa,  -  Gerekli olan ne varsa,

Bäri işinde tabılgan...  -  Hepsi içinde bulunmakta...

Rabb’imizdiñ bîr mıratı,  -  Rabb’imizin bir muradı,

So qasiyetli şekirdek,  -  Şu yüksek özellikli çekirdek,

Topraq astına kirsin,  - Toprak altına girsin,

Sosı yerde islegen song,  -  O yerde işlem gördükten sonra,

Yerdiñ üstine şıqsın; - Yerin üstüne çıksın;

Tar yerde muñaymasın, - Dar yerde bunalmasın,

Össin bolsun bîr terek!  -  Büyüsün bir ağaç olsun!

Degen maksatı bolgan.  -  Diye bilinen maksadı bulunmakta.

Tek bürtököy so şekirdek,  -  Ancak ufacık şu çekirdek,

Topraqqa tüsken vaqıt,  - Topraga düştüğü vakit,

Topraq astından şıqpay,  -  Toprak altından çıkmayarak,

Özine zarar bergen  - Kendisine zarar veren

Zatlarga avas etse,  -  Şeylere heves etse,

Şürüp, terek bolmagan!  -  Çürüyerek, ağaç olmayacaktır!

Eger sosı şekirdek,  -  Eğer şu çekirdek,

Bari müşelerini, -  Bütün uzuvlarını,

Şekirdekler şatlatkan -  Çekirdekleri çatlatan,

Sosınlardan neşe terek  -  Onlardan nice ağaç

Em ösimlikler şıgargan  -  Ve bitkileri çıkaran

HaqAllah’tın emrine  -  Hak Allah’ın emrine

Uyaberip qullansa, - Uyarak kullansa,

Sosı taptar alemden  -  O dapdar alemden

Şıgıp, üyken, meyvalı  - Çıkıp, büyük, meyveli

Bîr terek bolaberip, - Bir ağaç olarak,

Kişkenekey aqıyqatı, - Küçücük hakikatı,   

Üyken, şetsiz, keng bolgan  -  Büyük, sınırsız, geniş olan

Bîr aqıyqatqa avısqan...  -  Bir akıykata dönüşecektir...

İnsan degen nav maqluq,  -  İnsan denilen bu varlık,

Aynı so misaldey bolgan:  -  Aynen şu misal gibidir:

Quday’ımız bergen soga;  - Rabb’imiz vermiş ona;

Är bîrevi qadermen  -  Her biri kaderle

Yazılgan sanavsız nimet,  -  Yazılan sayısız nimet,

Qudretten neşe müşe, -  Kudretten nice uzuv,

Rahmetten mıñlagan qasiyet... -  Rahmettten binlerce özellik...

Eger insan özine - Eğer insan kendisine

Berilgen so müşelerdi,  - Verilen bu organları,

Gayasına tuvıl da, -  Gayesi için değil de,

Aramlarga kullansa,  -  Haramlara kullansa,

Bürtekey tatim üşün, -  Azıcık lezzet için,

Bärisini qarcasa, -  Hepsini harcasa,

Qısqaşa so ömürde,  -   Kısacık şu ömürde,

Dünya degen tar yerde,  -  Dünya denilen dar yerde,

Paydasız şürüp ketiyek... - Faydasız çürüyüp gidecektir...

Savlıqpan qalıñız! - Sağlıcakla kalınız!

Dr. Yusuf ALTINIŞIK

Podkastlar (тавыш язмаларыбыз)

Nogayşa 87/2024: TEZOQ KELGEN QARŞILIQ! | TRT Tatarça

 

Nogayşa 86/2024: ERTE KELGEN QARŞILIQ! | TRT Tatarça